KrzyĹź czy pal?

Pisma wczesnochrześcijańskie i pogańskie

Pisarze wczesnochrześcijańscy nie pozostawili wątpliwości co do kształtu narzędzia śmierci Jezusa. Językiem używanym przez ówczesnych wykształconych chrześcijan był grecki, gdzie krzyż oddawali oni przez stauros, co jednoznacznie wynika z poniższych cytatów.

  1. Stauros jako litera T lub X

  2. Krzyż (stauros) jako dwie skrzyżowane belki Poniższe cytaty, w większości z greki, pokazują, że stauros również oznacza krzyż w sensie dwóch skrzyżowanych ze sobą belek.

  3. Rogi jednoroĹźca

  4. Postawa człowieka przy modlitwie Ta grupa cytatów również jednoznacznie opisuje wygląd krzyża (stauros), chociaż jest to robione poprzez interpretację Starego Testamentu. Uczniowie i wyznawcy żyjącego Jezusa nie spodziewali się jego śmierci i ukrzyżowanie było dla nich przykrym zaskoczeniem. Po śmierci Jezusa i braku nastąpienia Królestwa Bożego na ziemi zaczęto w Starym Testamencie poszukiwać proroctw, które miały niby przepowiadać śmierć Jezusa na krzyżu. O ile interpretacja wersów ze ST wydaje się naciągana, to wszystkie mają jednak punkt wspólny - wszystkie opisują kształt krzyża jako skrzyżowanie dwóch linii pod kątem prostym.

    • Modlitwę MojĹźesza podczas bitwy z Amalekitami (Wj 17:8-13) pisarze wczesnochrześcijańscy zinterpretowali jednoznacznie, porĂłwnując postać MojĹźesza z rozłoĹźonymi na boki rękoma jako krzyĹź (stauros).

      Tak opisywał to Justyn Męczennik (ur. 100) w "Dialogu z Żydem Tryfonem": "Gdy lud walczył z Amalekitami, a syn Nawego o przydomku Jezus dowodził bitwą, sam Mojżesz modlił się do Boga, mając ręce z obu stron rozciągnięte. Or i Aaron podtrzymywali je przez cały dzień, aby mu ze zmęczenia nie opadły. Jeśli bowiem Mojżesz choć trochę zmieniał tę figurę, naśladującą krzyż, naród ponosił klęskę. O ile zaś trwał w tej postawie, o tyle odnoszono zwycięstwo nad Amalekiem. Ten, co zwyciężał, przez krzyż zwyciężał. Zaprawdę nie dlatego wzrastała moc ludu, że Mojżesz tak się modlił, ale dlatego, że na czele bitwy było imię Jezusa, a ponadto dlatego, że Mojżesz wyobrażał znak krzyża".

    • A tak skomentował to Barnaba w swoim Liście z sprzed 130 r.: "Otóş Duch daje natchnienie sercu MojĹźesza, aby uczynił wyobraĹźenie krzyĹźa oraz Tego, ktĂłry na nim miał cierpieć. (...) Kiedy wyciągnął ręce, Izrael miał przewagę; ilekroć zaś ręce opuszczał, Ĺťydzi ponosili klęskę. Dlaczego? Ĺťeby poznali, Ĺźe nie mogą być zbawieni, jeśli nie będą pokładać w Nim nadziei". Barnaba widzi w tej pozie zapowiedĹş ukrzyĹźowania Jezusa. "Tak samo i jarzmo w zaprzęgu przypomina krzyĹź oraz człowiek, gdy wyciągnąwszy ręce, samą myślą czci Boga. W formie krzyĹźa bowiem mieści się pewien schemat naturalny" (Minucjusz Feliks, Oktawiusz, w: Apologie 1988, s. 64)

    • "A o krzyĹźu mĂłwi ponownie Izajasz tak oto: <> i to jest znakiem krzyĹźa" (Św. Ireneusz, Wykład nauki apostolskiej, KrakĂłw 1998, s. 86) "Wszystko, co wychodzi ze stajni i wypełza z nor, nie podnosi bezuĹźytecznie swoich paszcz ku niebu, lecz modli się, wydając dĹşwięki sobie właściwe. Nawet i ptaki powstające ze snu wznoszą się ku niebu i rozkładając na krzyĹź skrzydła zamiast rąk, mĂłwią coś, co wydaje się modlitwą" (Tertullianus, De oratione, Cl. 0007, c. 29, l. 31-34. Tłum za: Tertulian, O modlitwie, 28-29.)

    • Tertulian, w 197 roku mĂłwi, Ĺźe chrześcijanie, modląc się z rękoma wzniesionymi na wysokość barkĂłw i z otwartymi dłońmi, przybierają te samą pozę, co Jezus na krzyĹźu; dodając poetycko: "Nawet ptaki powietrzne, budząc się o wczesnej godzinie, wznoszą się ku niebu i z rozpostartymi skrzydłami w kształcie krzyĹźa, mĂłwią coś, co wydaje się być modlitwą".

    • "Z doświadczenia wiadomo, Ĺźe wygląd człowieka nie czym innym róşni się od zwierząt, jak tylko prostą postawą i tym, Ĺźe człowiek ma rozłoĹźone ramiona i z przodu na twarzy wystający nos, ktĂłry jako istocie Ĺźyjącej słuĹźy do oddychania, i nie ci innego owa postawa, jak formę krzyĹźa ukazuje" (Justyn, Apologia I pro Christianis, PG 6,411.)

    • "I kaĹźde stworzenie, by tak rzec, zostało napiętnowane tym znakiem ku swej wolności; dlatego ptaki, rozkładając skrzydła podczas swego lotu w przestworzach, przypominają kształt krzyĹźa; i sam człowiek go przedstawia, gdy rozłoĹźy ramiona" (Metody z Olimpu, Three Fragments from the Homily on the Cross and Passion of Christ.)

    • "Gdy bowiem Jakub błogosławił swych wnukĂłw (...) połoĹźył ręce na ich głowy, a następnie zmieniając je, przekładał je jedną na drugą tworząc krzyĹź obrazujący Chrystusa" (O chrzcie 8).

    • Komentując Iz 65:2 Ireneusz (ur. 140) pisze: "A o krzyĹźu mĂłwi (...) Izajasz tak oto: Wyciągałem ręce przez cały dzień do ludu niewierzącego i buntowniczego i to jest znakiem krzyĹźa" (Wykład Nauki Apostolskiej 79). CzyĹźby wyciągał ręce w gĂłrę?

    • Św. Ireneusz, biskup Lyonu, w połowie II wieku, przypatrując się w duchu wiary dwĂłm rozpiętym na krzyĹźu ramionom Zbawiciela, będzie mĂłwił, Ĺźe On w ten sposĂłb połączył ĹťydĂłw i pogan w jeden lud BoĹźy (Adversus haereses V, 17,4). O tym mĂłwi sam Jezus: "Ja, gdy z ziemi zostanę podniesiony, wszystkich przyciągnę do siebie" (J 12,32). Czy gest przyciągania do siebie nie polega na wyciągnięciu ramion na boki, a nie do gĂłry?

    • "Duch przemawiając w sercu MojĹźesza [polecił mu] uczynić coś, co miało być zapowiedzią krzyĹźa i Tego, ktĂłry miał cierpieć, poniewaĹź, mĂłwi, jeśli nie złożą w nim swej nadziei, będą na wieki zwalczani. MojĹźesz zgromadził więc [całą] broń na jeden stos pośrĂłd bitewnego zamętu, a stanąwszy wyĹźej wszystkich, wyciągnął ręce" (List Barnaby, w: Ojcowie Apostolscy 1990, s 126.)

  5. Inne podobieństwa

    • ZapowiedĹş krzyĹźa zauwaĹźa św. Justyn takĹźe w sposobie przyrządzania baranka paschalnego, bo pieczono go na dwĂłch skrzyĹźowanych ze sobą roĹźnach: "Rozkaz, by baranka pieczono w całości, jest symbolem męki krzyĹźowej, ktĂłrą miał wycierpieć Chrystus. Baranka bowiem rozciąga się przy pieczeniu na kształt krzyĹźa. Jeden prosty roĹźen> przechodzi przez niego od dolnych członkĂłw aĹź do głowy, drugi przez grzbiet i do niego przywiązuje się nogi baranka".

    • labarum rzymskie
      Odtworzone rzymskie labarum
      "My krzyży nie adorujemy, nie zanosimy do nich modlitw. To wy możecie czcić drewniane krzyże jako części składowe waszych bóstw, ponieważ bóstwa z drewna uważacie za święte. Czymże też innym jak nie ozdobnymi i pozłoconymi krzyżami są wasze znaki wojskowe i sztandary? Wasze trofea nie tylko przypominają kształt prostego krzyża, ale wręcz rozpiętego na nim człowieka" (Minucjusz Feliks, "Oktawiusz" w: Apologie 1988, s. 64)

    • Podobnie pisze Tertulian: "Wszystkie te znaki na sztandarach wojskowych nagromadzone i porozwieszane to ozdoby na krzyĹźe; płócienne znaki jeĹşdĹşcĂłw i chorągwie to ubiĂłr na krzyĹźe" (Tertulian 1947, s 75)

    • Justyn Męczennik wszędzie widzi znak krzyĹźa: "On [krzyĹź] jest największym symbolem potęgi Chrystusa, jak okazuję się to takĹźe z rzeczy, ktĂłre podpadają naszemu wzrokowi. Istotnie, zaobserwujcie, czy we wszystkim, co istnieje we wszechświecie, jest rzecz, ktĂłra powstaje lub moĹźe utrzymać się bez tego kształtu. Nie moĹźna pruć wĂłd morza, jeĹźeli ta zdobycz, ktĂłra nazywa się Ĺźagiel, nie pozostaje na statku nienaruszona; nie orze się ziemi bez tego symbolu; chłopi i rzemieślnicy nie mogą wykonywać swej pracy, jeĹźeli nie uĹźywają narzędzi, ktĂłre odzwierciedlają ten kształt. Postać ludzka w niczym innym nie róşni się tak od nierozumnych zwierząt, jak przez to, Ĺźe jest wyprostowana i ma moĹźność rozciągania ramion (...). RĂłwnieĹź insygnia waszych sztandarĂłw i waszych trofeĂłw ukazują potęgę tego schematu: mĂłwię insygnia, z ktĂłrymi maszerujecie publicznie i ktĂłre ustanawiacie jako znak waszego imperium i waszej władzy, aczkolwiek czynicie to, nie będąc tego świadomi..." (Apologia I 55:3-6)

    • Literę T łączono z liczbą 300, natomiast liczbę 318 łączono z imieniem Jezusa. Liczbę tę wyraĹźano literami IHT: "Dziesięciu, ośmiu wyraĹźają litery J czyli 10 i H czyli 8 masz więc Jezusa, Ĺźe zaś krzyĹź w literze T, oznaczać miał łaskę przeto dodaje i trzystu - jasno więc wskazuje na Jezusa w dwĂłch literach, a na krzyĹź w trzeciej" (List Barnaby 9:8).

    • Analogicznie pisze Klemens Aleksandryjski: "Powiadają, Ĺźe znak KrzyĹźa Pańskiego ma kształt litery oznaczającej liczbę 300, a znowu, Ĺźe Jota i Eta wskazują na pierwsze litery imienia Zbawcy" (Klemens Aleksandryjski 1994, t. 2, s 161)

  6. Pisma apokryficzne

    • W apokryficznej ewangelii Piotra jest werset potwierdzający słowa niewiernego Tomasza z Jana 20:25: "wtedy wyrwali gwoĹşdzie z rąk Pana" (6:21). GwoĹşdzie z rąk, a nie gwóźdĹş z rąk.

    • Łacińska wersja apokryfu "Zstąpienia do odchłani" opublikowane go w "Apokryfy Nowego Testamentu" t.1 pod red. M.Starowiejskiego, TN KUL Lublin 1986, na str.454 podaje: "Oni zaś czyniąc palcami znak krzyĹźa Chrystusowego". CzyĹź to nie ten sam znak, o ktĂłrym mĂłwili Cyprian i Cyryl?

    • W greckiej wersji tego samego apokryfu czytamy: "uczynili na twarzy znak krzyĹźa". Jaki znak? Pionowej kreski? Dalej w tym samym apokryfie: "Zbawiciel pobłogosławił Adama; kreśląc na czole znak krzyĹźa; to samo uczynił patriarchom, prorokom, męczennikom i praojcom". CzyĹźby Zbawiciel kreślił znak pala? Jeszcze dalej: "ognisty miecz ujrzał znak krzyĹźa". Czym znak krzyĹźa (stauros) odróşniał się od znaku pala (stauros)? Jak ognisty miecz odróşniał zwykły pal, jakich było pewnie pełno w okolicy, od pala służącego do skazania? CzyĹź nie po tym, Ĺźe ten drugi miał poprzeczną belkę?

    • W apokryfach przypisywanych św. Andrzejowi (przed 200 rokiem) moĹźna przeczytać jego wypowiedĹş na temat symbolu krzyĹźa. Pisze on, Ĺźe krzyĹź sięga do gĂłry łącząc się z niebem, tkwi w ziemii łącząc się z nią a ramiona krzyĹźa odpychają zło. "(...) one part of thee stretcheth up toward heaven that thou mayest signify the heavenly word (or, the word that is above) (the head of all things): and another part of thee is spread out to the right hand and the left that it may put to flight the envious and adverse power of the evil one, and gather into one the things that are scattered abroad (or, the world): And another part of thee is planted in the earth, and securely set in the depth, that thou mayest join the things that are in the earth and that are under the earth unto the heavenly things (...)" (Acts of Andrew. From ..The Apocryphal New Testament", M.R. James-Translation and Notes, Oxford, Clarendon Press, 1924.)

  7. Krzyż w życiu pierwszych chrześcijan

    Ta grupa cytatów nie mówi wiele o kształcie krzyża, ale raczej o jego znaczeniu w życiu pierwszych chrześcijan. W większości wypadków teksty mówią o czynieniu znaku krzyża. Trudno sobie wyobrazić, jak można czynić znak pala. Czyżby był to znak pionowej kreski? Raczej nie - jaki był kształt znaku kreślonego na czole mówi Orygenes. Dlaczego zatem pisma mówią o krzyżu a nie linii, odcinku czy kresce? Podobny symbol znaczący i wyróżniający ludzi jest opisany w pismach apokryficznych o zstąpieniu do piekieł.

    • Tertulian kilkakrotnie podkreśla, Ĺźe symbol krzyĹźa powinien być dla chrześcijan powszechny: "trzeba tylko zrobić znak krzyĹźa" (Lekarstwo na ukłucie skorpiona 1), "Przy kaĹźdym kroku lub ruszeniu się z miejsca, przy kaĹźdym przyjściu i odejściu, przy wciąganiu obuwia, przy myciu się, przy stole, przy zapalaniu świateł, przy układaniu na spoczynek, przy siadaniu i przy kaĹźdej czynności dnia codziennego znaczymy czoło znakiem krzyĹźa" (De corona 3). Jak wyglądał krzyĹź o ktĂłrym mĂłwił Tertulian juĹź wiemy.

    • Hipolit Rzymski (ur. przed 170): "Starajcie się zawsze osłaniać swe czoło znakiem krzyĹźa. Jest to bowiem znak męki, dany przeciwko szatanowi, jeĹźeli ktoś czyni go z wiarą, a nie dla dogodzenia ludziom..." (Tradycja apostolska 42). Jak wyglądał znak krzyĹźa? CzyĹźby jak jedna prosta kreska? A moĹźe jak dwie przecinające się?

    • Św. Cyryl z Jerozolimy: "Nie wstydĹşmy się wyznać UkrzyĹźowanego! Ufnie uczyńmy znak krzyĹźa palcami na czole i na wszystkim, na chlebie, ktĂłry spoĹźywamy, na kielichu, ktĂłry pijemy, przy wejściu i wyjściu, przed snem kładąc się na spoczynek, przy wstawaniu, chodzeniu i spoczynku. Jest on wielką obroną: Nie muszą za niego płacić ubodzy, trudzić się słabi. Od Boga jest dany jako łaska. KrzyĹź jest znakiem wierzących, postrachem szatanĂłw. W krzyĹźu triumfuje nad nimi wierny, jeĹźeli się nim znaczy z ufnością. Na widok krzyĹźa przypominają sobie UkrzyĹźowanego. Lękają się Tego, ktĂłry smokowi starł głowę. Ceń tę pieczęć, a poniewaĹź jest darmo dana, tym więcej czcij Dobroczyńce" (Katecheza 13,36).

    • KrzyĹź jest centralnym symbolem wiary chrześcijańskiej (oprĂłcz śJ). Pierwszym działaniem w tle krzyĹźa jest znak krzyĹźa kreślony na czole podczas udzielania sakramentu chrztu i bierzmowania. JuĹź św. Cyprian (+258) znak ten wiąże z biblijną pieczęcią, oznaczającą przynaleĹźność do Boga i przeznaczenie do zbawienia (Do Kwiryna 2, 22).
Mimo iż śJ w swoich publikacjach pisali, że pisarze wczesnochrześcijańscy mówią o palu, to nigdy nie podali żadnego cytatu. Bo tak się składa, że pisarze ci opisując wygląd stauros w kontekście śmierci Jezusa lub znaku chrześcijan zawsze piszą o krzyżu.

ŚJ odrzucają te pisma, ponieważ były one pisane przez katolików, więc są nieobiektywne. Co ciekawe, nie odrzucają Biblii, która przez tych i jeszcze późniejszych katolików została ostatecznie skompilowana. ŚJ odrzucają też pisma pogańskie, bo poganie jako niechrześcijanie nie są obiektywni. Zaprawdę, szkoda, że w tych czasach nie było śJ, bo oni są niewątpliwie najobiektywniejsi z obiektywnych.



Spis
Poprzedni Następny

BROOKLYN