CHRZEŚCIJAŃSKI OŚRODEK APOLOGETYCZNY

/ Destrukcyjne sekty / Świadkowie Jehowy / Artykuł

W Obronie Wiary

17. MARYJA

 

      17.1. Uczą, że oddawanie czci Maryi to bałwochwalstwo, a  dzieło Jej zakończyło się na zrodzeniu Jezusa ("Prowadzenie rozmów..." s.171-2).

      Odpowiedź. NT mówi wiele o Maryi. Tylko zła jego interpretacja nie pozwala dostrzec Jej roli w Kościele.

      1) Tylko o Niej Biblia mówi, że jest błogosławiona przez wszystkie pokolenia (Łk 1:48). Słowa te wypowiada sama Matka Boża.

      2) Jej błogosławi:

      Bóg Ojciec - "...pełna łaski Pan z Tobą, błogosławiona jesteś między niewiastami" (Łk 1:28).

      Syn Boży - "Błogosławieni ci, którzy słuchają słowa Bożego i zachowują je" (Łk 11:28); "a Matka Jego wszystkie słowa te zachowywała w sercu Swoim" (Łk 2:51 ks.Dąbr.).

      Duch Św. - "Duch Święty napełnił Elżbietę. Wydała ona okrzyk i powiedziała: błogosławiona jesteś między niewiastami" Łk 1:41n.

      3) Błogosławieństwa te są akceptowane tak przez pokornych ludzi (Łk 1:42) jak i przez aniołów (Łk 1:28).

      4) Maryja jest jedyną wybranką Boga na zrodzenie Syna Bożego. Jej wybranie i ważność jej dzieła uznaje Elżbieta w słowach: "A skądże mi to, że Matka mojego Pana przychodzi do mnie" Łk 1:43.

      5) Jej błogosławieństwo Łk 1:42 stawia w jednym rzędzie z błogosławieństwem Syna "błogosławiona jesteś między niewiastami i błogosławiony jest owoc Twojego łona".

      6) Ona przez Syna, jak i On pełni są łaski Bożej (Łk 1:28, J 1:14) por. pkt 17.6.

      7) Chrystus uczy, że "między narodzonymi z niewiast nie powstał większy od Jana Chrzciciela" (Mt 11:11). Ponieważ sam był zrodzony z niewiasty (Ga 4:4), nie wlicza tym samym siebie jak i Maryi do tego pouczenia. Przez to wyróżnia Ją i siebie. Dz 1:14 uwydatniają Maryję spośród innych niewiast.

      8) Maryja będąc Matką Chrystusa, jest też Matką Kościoła, z którym On się utożsamia, a który jest "Jego Ciałem" (Kol 1:24, 1Kor 12:27). Jest Ona Matką wierzących jak Ewa matką żyjących (Rdz 3:20).

      9) Chrystus przekazuje nas Jej poprzez przedstawiciela - Jana - w słowach: "Niewiasto oto syn Twój" (J 19:26) patrz pkt 17.11.

      10) Ją wskazuje nam jako Matkę nowego stworzenia w słowach: "oto Matka twoja" (J 19:27) por.  pkt  8.

      11) To Ona nam sługom Chrystusowym (1Kor 4:1) wskazuje Swego Syna: "powiedziała do sług: zróbcie wszystko cokolwiek wam powie" J 2:5.

      12) Ona wypełnia obok Syna wielką misję, za którą odbiera utrapienia, "a Twoją duszę miecz przeniknie, aby na jaw wyszły zamysły serc wielu" Łk 2:35 por. J 19:25.

      13) Szczególne przywileje należą się Maryi pochodzącej z królewskiego rodu Dawida (Rz 1:3), będącej Matką Króla (Mt 2:2).

      Ona pełni zaszczytną rolę "w dniu Jego zaślubin, w dniu radości Jego serca" Pnp 3:11 (typ Maryi i typ Chrystusa).

      Ona zasiada na tronie obok Syna, "A wtedy postawiono tron dla Matki Króla, aby zasiadła po Jego prawej ręce" 1Krl 2:19 por. Ap 3:21.

      Jej życzenia spełnia Syn, "proś moja Matko, bo tobie nie będę odmawiał" 1Krl 2:20 por. J 2:1-5.

      Ona odbiera chwałę i cierpienia wraz z Synem (Jr 13:18, Łk 2:34n., J 19:25).

      Ona zgodnie z 2Krl 10:13 nazywana jest Królową Matką (por. Łk 1:43, 1Krl 15:13).

      14) To o Niej spośród niewiast przede wszystkim mówił Chrystus: "kto we Mnie wierzy będzie także dokonywał tych dzieł, których Ja dokonuję, owszem i większe od nich uczyni, bo Ja idę do Ojca" J 14:12.

      15) To Jej figurą była Arka Przymierza.

ARKA PRZYMIERZA

MARYJA

Dawid zaszczycony jej obecnością, 2Sm 6:9

Elżbieta zaszczycona jej obecnością, Łk 1:43

otaczana kultem, Ps 132:8 por. 5:8

otaczana kultem, Łk 1:48 i 42

przebywa 3 m-ce w domu Obeda, 2Sm 6:11

przebywa 3 m-ce w domu Elżbiety, Łk 1:56

przynosi błogosławieństwo jego domowi, 2Sm 6:11

przynosi błogosławieństwo Jej domowi, Łk 1:43

Dawid podskakuje z radości przed Arką, 2Sm 6:14

dziecko podskoczyło w łonie Elżbiety na głos Maryi, Łk 1:44 (BG, ks.Wu.)

zawiera w sobie Tablice Prawa, mannę i laskę kapłańską Aarona, Hbr 9:4

nosi w sobie Dawcę Prawa, Chleb Życia i Arcykapłana, Ga 6:2, J 6:35, Hbr 3:1

nad Nią spoczęła Chwała Pana i obłok, Wj 40:35

zstąpił na Nią Duch Święty i osłania Ją Moc Najwyższego, Łk 1:35

znak obecności Boga wśród Izraela, Ps 132:8

znak obecności Boga wśród ludu, Łk 1:43

miejscem jej jest świątynia niebieska, Ap 11:19

zostaje Wniebowzięta, Ap 12:1 i 4

      W związku z powyższym kult Maryi ma swe korzenie w zapoczątkowanym przez Izraelitów kulcie Arki Przymierza, a nie w kulcie pogańskich bogiń jak uczą ŚJ (patrz pkt 17.17.). ŚJ powinni zastanowić się zanim wydadzą sąd o Maryi. Atakując Jej kult atakują Tego, który Ją wybrał, Tego, którego Ona jest Matką i Tego przez którego poczęła. W NT gdzie opisywana jest Maryja działa tam Jezus, Jego Ojciec oraz Duch Św.

 

MATKA BOŻA

      17.2. Negują określenie "Matka Boża" mówiąc, że nie ma tego określenia w NT i uczą, że dopiero Sobór Efeski w 431r. wprowadził ten tytuł ("Prowadzenie rozmów..." s.168). Strażnica Nr 13, 1988 s.23 posługuje się kłamstwem, podając że w Kościele "Z czasem przypisano boskość Marii".

      Odpowiedź. 1) Maryja będąc "Matką Jego" (J 2:5) i "Matką Jezusa" (J 2:1), który jest Bogiem (J 20:28) jest tym samym Matką Bożą.

      2) Mt 1:23 mówi, że Syn Maryi, którego porodziła to "Emmanuel, to znaczy 'Bóg z nami'". Maryja jest więc Matką "Boga z nami" tzn. jest Matką Bożą.

      3) Elżbieta nazywa Maryję Matką Pana (Łk 1:43). Tytuł "Pan" w  zastosowaniu do Jezusa jest wymienny z określeniem "Bóg". Np. Piotr na początku swego listu nazywa Chrystusa "Bogiem i Zbawicielem" (2P 1:1 por. J 20:28), a na końcu "Panem i Zbawicielem" 2P 3:18. Maryja więc będąc Matką Pana jest Matką Bożą. Podobnie Ducha Św. raz nazywa się "Duchem Bożym" (Rz 8:14), a innym razem "Duchem Pańskim" Dz 8:39.

      4) Anioł Gabriel powiedział do Maryi, że Święte, które z Niej się narodzi "będzie nazwane Synem Bożym" (Łk 1:35). Określenie "Jednorodzony Syn Boży" (J 3:18) jest wymienne z tytułem "Jednorodzony Bóg" (J 1:18) por. J 20:28, 31 (Bóg i Syn Boży). Maryja więc, będąc Matką Jednorodzonego Syna Bożego jest Matką Jednorodzonego Boga tzn. jest Matką Bożą (por. pkt 17.13.). Tę naukę potwierdza św.Ignacy ( 107), żyjący współcześnie ze św.Janem, który w liście "Do Kościoła w Efezie" pisał: "Bóg nasz bowiem Jezus Chrystus począł się w łonie Maryi" (18:2), "przychodzący w ciele Bóg (...) zrodzony z Maryi i zrodzony z Boga" 7:2.

      Choć czasem ŚJ nazywają Jezusa "Potężnym Bogiem" ("Czy wierzyć w Trójcę?" s.28), to Matkę Jego boją się nazwać "Matką Bożą", a przecież Ona nią jest. [Wielu ŚJ pod wpływem wypowiedzi ich "Chrześcijańskich Pism Greckich..." (s.439) sądzi błędnie, że my uważamy Maryję za Matkę Boga Ojca.] Ciekawe, że członkom innych grup religijnych, które uznają Trójcę Św., łatwo było przyjąć od Kościoła określenie "Trójca Św.", którego nie ma w NT, a nie przyjęły określenia "Matka Boża", a przecież pojawiły się one mniej więcej w tym samym czasie. Nieprawdą jest to, że dopiero Sobór Efeski w 431r. uznał Maryję za Matkę Bożą. Ona zawsze była Matką Jezusa naszego Boga (J 20:28). Zachowało się do dziś wiele świadectw w których widnieje tytuł "Matka Boża" i wcześniejszych niż nauczają ŚJ.

      Sokrates (ur.380) w "Historii Kościoła" (VII:32) pisał: "Ufając w to dawni pisarze nie wahali się nazywać Maryi Bogarodzicielką".

      Hipolit Rzymski (ur. przed 170) "Józef (...) zaręczony z Maryją stał się świadkiem Matki Bożej" ("Błogosławieństwo Jakuba").

      Orygenes (ur.185) kilkakrotnie używa tego tytułu Maryi (In. Ep. ad  Rom. patrz "Historia Kościoła" Sokratesa VII:32; "Homilie o Ewangelii św. Łukasza" frg.49).

      Aleksander ( 328) "Nasz Pan Jezus Chrystus nosił prawdziwe a nie pozorne ciało wzięte z Bogarodzicy (Theotokos) Maryi".

      Z końca IIIw. pochodzi modlitwa "Pod Twą obronę uciekamy się Święta Boża Rodzicielko (Theotokos)".

      Inni używający tytułu "Matka Boża" przed 431r. to: Euzebiusz  (ur.260), Atanazy  (ur.296), Tytus  z  Bostyry  (ok.350), Serapion  ( 359), Bazyli  ( 379), Didym  Ślepy  ( 398), Cyryl Jerozolimski ( 396), Grzegorz z Nazjadu ( 389), Grzegorz z Nyssy ( 394), Eustacjusz ( 377), Apolinary z Laodycei ( 390), Diodor z Tarsu ( 394), Seweryn z Gabala ( 408), Ambroży ( 397) i arianin Asteriusz  Sofista ( 341) patrz "Matka Pana" ks.R.Laurentin. Wszyscy oni zmarli, jak widać, przed 431r.

      ŚJ nie używają też określenia "Matka Chrystusowa" (stosują tylko określenie "Matka Jezusa"), a przecież Łk 1:18 uczy: "Z narodzeniem Jezusa Chrystusa było tak. Po zaślubinach Matki Jego...". Jak widać, Maryja będąc "Matką Jego" jest zarazem "Matką Jezusa" i "Matką Chrystusa".

 

POŚREDNICZKA

      17.3. Negują określenie "Pośredniczka" (Przebudźcie się! Nr 9, 1996 s.20) mówiąc, że jedynym Pośrednikiem jest Jezus (1Tm 2:5). Zakazują zwracać się do Maryi w modlitwie, choć uczą, że jest Ona w niebie (Strażnica Nr 22, 1994 s.31-tekst poniżej).

      Odpowiedź. ŚJ nigdy w modlitwach nie zwracają się do Pośrednika Jezusa lecz bezpośrednio i tylko do Jehowy (patrz pkt 10.1.). Pośrednictwo Maryi, świętych i nasze wypływa z pośrednictwa Jezusa, którego jesteśmy "Ciałem" (1Kor 12:27). Jeśli On jest Pośrednikiem, a my i Maryja stanowimy Jego "Ciało" to też mamy udział w Jego pośrednictwie, mogąc się za innych modlić wraz z Maryją. Realizuje się ono gdy prosimy inne osoby o modlitwę za nas (np.  Kol 4:3) i stają się przez to one naszymi pośrednikami. Zwracamy się więc do Maryi, która jest dla nas egzystującą z Panem osobą, zawsze przez Niego wysłuchiwaną (J 2:3nn. por. 1Krl 2:20). Prosimy Ją o wstawiennictwo w słowach z "Pozdrowienia Anielskiego": 'Święta Maryjo, Matko Boża módl się za nami grzesznymi'. Nie zwracamy się do Niej jak do bogini, lecz prosimy Ją Służebnicę Pańską (Łk 1:48) o modlitwę. Ef 1:21 mówi, że imię Jezusa jest "ponad wszelkim imieniem wzywanym nie tylko w tym wieku, ale i w przyszłym". Widać więc, że NT nie wyklucza, a raczej potwierdza zasadność wzywania imienia Maryi, jedynie przypomina, że imię Jezusa jest najważniejszym wzywanym imieniem. Przykładem biblijnym pośrednictwa Maryi jest Jej wstawiennictwo w Kanie Galilejskiej, gdzie przyśpieszyła godzinę chwały Syna (J 2:11). Ponadto zgodnie z Łk 1:48 ("Oto bowiem błogosławić mnie będą odtąd wszystkie pokolenia"), wierzący mogą błogosławić Matkę Pana, która modli się z nami i za nami do Boga. Tych, którzy uważają, że w Łk 1:48 źle przetłumaczono tekst grecki ("błogosławić mnie będą") i powinno być "błogosławioną [szczęśliwą] zwać mnie będą" (NP) odsyłam do "Wielkiego Słownika Grecko-Polskiego Nowego Testamentu" (Ks.R.Popowski s.374), który poza takimi znaczeniami podaje: "błogosławić, wychwalać kogoś". Por. pkt 17.17. Maryi możemy też osobiście dziękować tak jak to czyniła Elżbieta: "Błogosławiona jesteś między niewiastami i błogosławion jest owoc Twojego łona" Łk 1:42. Funkcja pośredniczenia przysługuje Maryi z racji przynależności Jej do królewskiego rodu Dawida (Rz 1:3). Matka króla w tym rodzie mogła zwracać się do niego, wstawiając się za innych, a król ją wysłuchiwał (1Krl 2:20). Mało tego, król sam zachęcał aby królowa-matka (1Krl 15:13, 2Krl 10:13) zwracała się do niego z prośbami: "Proś, moja matko, bo tobie nie będę odmawiał" 1Krl 2:20. W tym rodzie było praktykowane też zwracanie się z prośbą o wstawiennictwo do pośredniczki (1Krl 2:16nn.) i wierzono, że król jej nie odmówi: "Powiedz, proszę cię, królowi Salomonowi, bo on niczego tobie nie odmówi" (1Krl 2:17). Wszystko to staje się jeszcze istotniejsze gdy zdajemy sobie sprawę, że Jezus powiedział o sobie: "a oto tu jest coś więcej niż Salomon" (Mt 12:42), a o Maryi Łk 1:42 mówi, że jest "błogosławiona między niewiastami". Pośrednictwo Maryi wynika też z macierzyństwa duchowego wobec nas (patrz pkt 17.11.). W Biblii nie ma zakazu dot. zwracania się do Maryi, jaki wprowadzają ŚJ. Dziwi niekonsekwencja ŚJ, którzy uznając istnienie Maryi jako osoby zmartwychwstałej w 1918r., nie mogą się zwracać do Niej, a piszą przecież: "Jakże szczęśliwa musi być ta 'obdarzona łaską' przebywając teraz z Jehową Bogiem i Jezusem Chrystusem!" (Strażnica Nr 22, 1994 s.31). Niekonsekwentne jak ŚJ są inne grupy religijne, które choć uznają obecną egzystencję osoby czy duszy Maryi to jednak nie wolno im zwracać się do Niej. Ciekawe też, że przedstawiciele tych grup modlą się do Ducha Św., choć sami twierdzą, że Biblia nie zawiera takiego nakazu. Czemu im przeszkadza nasze zwracanie się do Maryi? Nie można warunkować zwracania się do Maryi widzeniem Jej (por. 2Kor 5:7), bo Boga Ojca nie widzimy, a nikt nie neguje z tego powodu zasadności zwracania się do Niego. Odrzucający jako niebiblijny tekst odmawianego przez nas "Pozdrowienia Anielskiego" ("Zdrowaś Maryjo") powinni zauważyć, że pierwsza jego część to słowa z Łk 1:28 i 42, którymi my też zwracamy się do Maryi, a druga to nasza prośba kierowana do Niej o modlitwę za nas. ŚJ krytykują też powtarzanie w modlitwach tych samych słów, gdy zwracamy się do Maryi np. "módl się za nami" z Litanii Loretańskiej. Powołują się na słowa: "Na modlitwie nie bądźcie gadatliwi jak poganie. Oni myślą, że przez wzgląd na swe wielomówstwo będą wysłuchani" Mt 6:7. Tymczasem w Biblii często w modlitwach powtarzane są te same słowa. Np. w Ps 136 na 26 wersetów aż 26 razy powtarzają się słowa: "bo Jego łaska na wieki". Jezus wg Mt 26:44 powtarzał te same słowa, gdy zwracał się do Ojca, a Łk 6:12 podaje, że spędzał On całą noc na modlitwie. Czy Jezusowi ŚJ też zarzucą brak wiary, że musiał trzykroć do Ojca powtarzać te same słowa lub gdy modlił się całą noc, pewnie też powtarzając kilkakroć te same słowa? Por. Rz 12:12, Kol 4:2.

      Maryja w Kanie Galilejskiej i dziś:

      zauważa nasze braki (J 2:3)

      wstawia się za nami (J 2:3)

      wskazuje nam Jezusa (J 2:5)

      wstawiennictwo Jej staje się skuteczne, choć mogłoby się wydawać, że jest zbyteczne (J 2:4, 7)

      "potrafi" przyspieszyć godzinę chwały Syna (J 2:8, 11).

 

KRÓLOWA

      17.4. Negują określanie Maryi "Królową" (Strażnica Nr 13, 1988 s.19-20) i zrównują Ją z pogańską "królową niebios" opisaną w Jr 7:18 i 44:15-30, ucząc: "Czy nie był to ten sam rodzaj pogańskiego wielbienia" (Przebudźcie się! Rok LXIV [1983] Nr 4 s.12; por. j/w. s.20).

      Odpowiedź. 1) "Królowanie", Kościół idąc za przykładem Chrystusa, rozumie jako "służbę" (Mk 10:45, J 1:49). NT nazywa Jezusa, syna Maryi Królem (J 1:49, Mt 27:11). Matka Króla może zaś być Królową. Kościół jednak zwraca się do Maryi tytułem "Królowa" głównie dlatego, że jest Ona "Służebnicą Pańską" Łk 1:38 (tak jak Syn, Flp 2:7), Służebnicą Króla i Jego Matką.

      2) Tytuł Królewski należy się też Maryi z powodu przynależności do królewskiego rodu Dawida (Rz 1:3). Matka Króla w tym rodzie nazywana była "Królową - Matką" (1Krl 15:13, 2Krl 10:13, 1Krl 2:19n.).

      3) Królewska godność Maryi wypływa też ze słów obietnicy "współkrólowania" z Jezusem (Rz 8:17, 2P 2:9, Ap 3:21). Jeśli współkrólować mają z Chrystusem wszyscy prawdziwi chrześcijanie, to tym bardziej Maryja "pełna łaski", "błogosławiona między niewiastami" (Łk 1:28, 42).

      4) Ap 12:1 mówi o Niewieście, że "na jej głowie korona", a ta jest atrybutem królowania. Maryja, którą Kościół identyfikuje z Niewiastą z Ap 12:1 (por. J 2:4, 19:26), jest więc z Królową.

      Przebudźcie się! Nr 9, 1996 s.22 uczy: "Jeżeli Maria do śmierci pozostała wierna, teraz sprawuje władzę w niebie z innymi spośród 144 000 współkrólów Chrystusa...". Widać, że ŚJ sami uczą o królowaniu Maryi, więc czemu negują jej tytuły?

 

WSPÓŁODKUPICIELKA

      17.5. Negują określanie Maryi "Współodkupicielką" (Strażnica Rok CV [1984] Nr 15 s.26).

      Odpowiedź. ŚJ nie rozumieją tego określenia. Współodkupicielką Maryja jest przez to, że odpowiedziała Bogu: "Tak" tzn. "niech mi się stanie według Twego słowa" Łk 1:38. Przez związane z tym zrodzenie Jezusa i wcześniejszą zapowiedź zrodzenia potomstwa, która łączy Ją ze Zbawicielem (Rdz 3:15). Przez ciągłe towarzyszenie Synowi w naszym odkupieniu od momentu objawienia chwały Syna (J 2:11), aż po krzyż (J 19:25 por. Łk 2:35) i zesłanie Ducha Św. (Dz 1:14). "Jest to tylko towarzyszenie, a nie udział. Maryja nic nie dodaje do Odkupienia, z którego sama pierwsza korzysta przez swe niepokalane poczęcie. Jezus sam nas odkupia i pojednuje..." ("Mały Słownik Maryjny" s.64-5). Przykładowo Ga 4:4n. podaje, że "zesłał Bóg Syna swego, zrodzonego z niewiasty, (...) abyśmy mogli otrzymać przybrane synostwo". Chociaż synostwo Boże osiąga się przez to, że Bóg posłał Chrystusa, ale dokonało się to dzięki zrodzeniu Go przez Maryję.

 

BEZGRZESZNA OD MOMENTU POCZĘCIA

      17.6. Uczą, że Maryja była grzeszną osobą (Strażnica Nr 4, 1994 s.28-opis ilustracji). Nie uznają Jej Niepokalanego Poczęcia.

      Odpowiedź. Poprośmy ŚJ o wskazanie miejsc w NT, które mówią konkretnie o popełnianiu grzechów przez Maryję. Matka Pana, określona jest w Łk 1:28 terminem "pełna łaski". Świadczy to o tym, że tak jak jej Syn, który jest "pełen łaski" (J 1:14) nie popełniła żadnego grzechu. Maryja jest w tym stanie i jest tak określona przed poczęciem i urodzeniem Chrystusa, więc nie jest to wynikiem powiedzenia Bogu "niech mi się stanie według słowa Twego" (Łk 1:38). Łaską bezgrzeszności, więc i zwolnienia od grzechu pierworodnego, Bóg obdarował Ją już w chwili gdy była Ona poczęta, bo Pan swoich szczególnych sług powołuje "już w łonie matki" (Łk 1:15, Ga 1:15, Iz 49:1, Jr 1:5, Ps 22:10, 71:6, Syr 50:22). Bóg wybrał Kościół, więc i Maryję szczególnie, jeszcze "przed założeniem świata abyśmy byli święci i nieskalani" Ef 1:4. Znaczy to, iż Pan wybrał łaskawie Maryję na matkę swego Syna, którego przewidziana ofiara Ją jako pierwszą odkupiła i uodporniła przed popełnianiem grzechów. Z tego też powodu, a nie innego, Maryja nazywa Boga swym Zbawcą (Łk 1:47). Można spotkać się z zarzutem, że i Szczepan jest "pełnym łaski" (Dz 6:8), a Kościół nie naucza o jego bezgrzeszności [Niektóre kodeksy greckie zawierają określenie "pełen wiary" (Novum Testamentum Graece) por. BG, WN, SN, WP]. Szczepan tak jak inni korzysta z darów Chrystusa otrzymując z Jego pełności "łaskę po łasce" (J 1:16). Jemu Chrystus grzechów nie policzy, a Maryję od ich popełniania wybawił. Pan może choroby i grzechy leczyć, ale może im też zapobiec. Maryja jest jedyną osobą pełną łaski przed ofiarą Jezusa. ST ukazuje co najmniej dwie zapowiedzi dot. bezgrzeszności Maryi i wybawienia Chrystusowego Kościoła z grzechów. Pierwsza to Pnp 4:7 ("Cała piękna jesteś, przyjaciółko moja, i  nie ma w Tobie skazy"). W drugiej Jeremiasz przeciwstawia córce buntowniczej (grzesznej) tzn. Izraelowi nową, stworzoną przez Boga czystą niewiastę troszczącą się o Jezusa "Dokądże będziesz chwiejna, córko buntownicza? Pan bowiem stworzył nową rzecz na ziemi: niewiasta zatroszczy się o męża" Jr 31:22. Maryja jest taka jaki ma być Kościół (Ona jest jego wzorem), więc jest "czystą dziewicą" (2Kor 11:2), chwalebną nie mającą skazy czy zmarszczki, świętą i nieskalaną (Ef 5:27). NT ucząc o dziewiczości często łączy ją z nie popełnianiem grzechów (Ap 14:4, 2Kor 11:2). Taką dziewicą jest Maryja. ŚJ i zwolennicy ich nauki aby wskazać na grzeszność Maryi cytują słowa "wszyscy zgrzeszyli" Rz 5:12 por. 3:10 ("Prowadzenie rozmów..." s.169). Choć uznają oni, że Chrystus nie podlega temu stwierdzeniu to jednak odmawiają tego Maryi. Nie zauważają jednak, że Maryja jest wyjątkiem (Łk 1:28, 30n.), i że nie można odłączać Jej od Jezusa, bo Łk 1:42 łączy, a nie rozdziela Chrystusa ze swą matką: "Błogosławiona jesteś między niewiastami i błogosławiony jest owoc Twojego łona". Jeśli błogosławimy Jezusowi, błogosławimy i Maryi. Jeśli uznajemy bezgrzeszność Chrystusa, uznajemy bezgrzeszność Jego Matki. Maryja w tym wersecie wymieniona jest przed Jezusem, co byłoby dziwne gdyby była osobą grzeszącą. Chrystus uczy, że "między narodzonymi z niewiast nie powstał większy od Jana Chrzciciela" (Mt 11:11). Ponieważ sam bezgrzeszny Jezus był "zrodzony z niewiasty" (Ga 4:4) i był większy od Jana, nie wlicza tym samym siebie jak i Maryi "błogosławionej między niewiastami" (Łk 1:42) do tego pouczenia, ukazując ich odrębność od reszty ludzi. Wskazuje to też na bezgrzeszność Jezusa i Maryi. Niektórzy zwolennicy nauk ŚJ sądzą, że słowo greckie kecharitomene ("łaski pełna" Łk 1:28) trzeba przetłumaczyć na "łaską obdarzona". Powołują się oni na protestancki Nowy Przekład (NP). Tzw. Współczesny Przekład (WP), też protestancki, ma określenie "pełna łaski" a SN mówi o "szczególnej łasce". Por. "napełniona łaską" ("Grecko-Polski Nowy Testament" Ks.R.Popowski, M.Wojciechowski). Nasze tłumaczenie w/w tekstu greckiego ma poparcie we wczesnochrześcijańskich przekładach, bo określenie "łaski pełna" (gratia plena) zawierają przekłady łacińskie sięgające IIw., tłumaczone z tekstu greckiego. Pełnia łaski nie wynika tylko z danego słowa, lecz też z tego, że sam Syn Boży mógł zostać poczęty w łonie Maryi i w związku z tym nawet określenie "łaską obdarzona" nie wyklucza pełni łaski. Orygenes (ur.185) komentując słowa "łaski pełna" (Łk 1:28) stwierdził, że dla Maryi "ta łaska usuwa tamten ból [rodzenia z Rdz 3:16]", który był karą za grzech Ewy ("Homilie o Ewangelii św. Łukasza" frg.12). Uznał więc na podst. Łk 1:28 bezgrzeszność Maryi. Pomimo że NT ŚJ w Łk 1:28 ma słowa "obdarzona łaską", to Przebudźcie się! Nr 1, 1996 s.26 (rozdz. "Maria 'pełna łaski' Bożej") uczy: "Niewątpliwie Maria była 'pełna łaski', gdyż Bóg uprzywilejował ją bardziej niż którąkolwiek z dotychczas żyjących kobiet..." (por. "Mój zbiór opowieści..." rozdz.84). Por. słowa pewnie przeczące w/w: "Na podstawie tych słów wiele osób dochodziło do wniosku, że Gabriel przypisał Marii szczególny stopień świętości. Ale czy istotnie słowa Gabriela podkreślają 'świętość' Marii? Nie." (Strażnica Rok XCVIII [1977] Nr 4 s.14). Przeciwnie uczyli wczesnochrześcijańscy pisarze. Arystydes (ok.140) nazywa Maryję "Świętą Dziewicą" ("Apologia" 2 por. też Hipolit (ur. przed 170) "O Antychryście" 4:1, 8:1), a Klemens Aleks. (ur.150) nawet "Najświętszą Dziewicą" ("Kobierce" III:102,1).

 

      17.7. Uczą, że ponieważ Maryja złożyła ofiarę oczyszczenia (Łk 2:22nn.), przyznała się do grzechu Adamowego i niedoskonałości ("Prowadzenie rozmów..." s.169).

      Odpowiedź. Maryja wykonywała wszystko do czego zobowiązywało ją Prawo Pańskie (Łk 2:39). Tak samo postępował Jezus zrodzony pod Prawem (Ga 4:4). Chrystus nie potrzebował przyjmować chrztu Janowego, bo nie grzeszył, a jednak powiedział: "Pozwól teraz, bo tak godzi się nam wypełnić wszystko, co sprawiedliwe" Mt 3:15. Podobnie było z podatkiem na świątynię (Mt 17:24 por. Wj 30:11-16, Ne 10:33n.), którego Jezus jako Syn Boży i właściciel świątyni (Ml 3:1) nie musiał zapłacić (Mt 17:25n.), a jednak uiścił go, aby nie dać "powodu do zgorszenia" Mt 17:27. Maryja w swym uniżeniu czyniła podobnie, a ponieważ Jej bezgrzeszność nie była ogółowi znana, nie gorszyła otoczenia wypełniając w pełni Prawo Boże. Podobnie św.Paweł nawet obrzezał Tymoteusza (choć nie musiał) "ze względu na Żydów" Dz 16:3. Strażnica Nr 4, 1994 s.28 (opis ilustracji) uczy: "Złożenie po urodzeniu Jezusa ofiary za grzechy dowodzi, że Maria uznawała siebie za osobę grzeszną..."; por. Nr 22, 1994 s.30. Ten wniosek ŚJ jest naciągany, gdyż wspomniana ofiara dot. "nieczystości rytualnej" (Kpł 12:4), a nie jakiejś specjalnej grzeszności. Owszem, w Kpł 12:6 i 8 pada w niektórych przekładach słowo "grzech" (nie dot. BT i BP), ale przecież zrodzenie Syna Bożego nie mogło być poczytane Maryi jako grzech. Przekład ks.Kow w przypisie do Łk 2:22 podaje: "Maryja Panna nie była zobowiązana do złożenia ofiary oczyszczającej, bo przez narodzenie Pana Jezusa nie stała się nieczysta rytualnie. Mimo to jednak chciała, tak jak inne matki izraelskie, poddać się w pokorze ogólnemu prawu". Gdyby Maryja nie złożyła w/w ofiary to św.Paweł nie mógłby powiedzieć, że "zesłał Bóg Syna swego, zrodzonego z niewiasty, zrodzonego pod Prawem" Ga 4:4. Zresztą Łk 2:22 mówi o "ich oczyszczeniu" (Jezusa i Maryi), a to sprawia, że "ofiara za grzechy" jako motyw wizyty w świątyni, staje się dyskusyjny. Powód złożenia ofiary podaje Łk 2:23n., nie mówiąc nic o grzechu Maryi. Warto zapytać ŚJ: co było wg nich grzechem ze strony Maryi, że złożyła ofiarę po narodzeniu bezgrzesznego Jezusa? Czy jego zrodzenie? Jeśli ŚJ uważają, że słowa te oznaczają oczyszczenie Maryi z grzechu, to jak wytłumaczą to w stosunku do Jezusa, bo przecież Łk 2:22 mówi o "ich oczyszczeniu". Ciekawe, że analogicznie jak Maryi nie postawili ŚJ zarzutu Jezusowi, że przyjął chrzest, który wg Mk 1:4 i Dz 2:38 jest "na odpuszczenie grzechów". Nie jest prawdą też to, że Bóg nie mógł stworzyć bezgrzesznej Maryi. Przecież Adam i Ewa zostali stworzeni jako bezgrzeszni. Tym bardziej więc, Matkę Syna Bożego, Bóg obdarzył pełnią łaski (Łk 1:28) stwarzając Ją. Czy Maryja Matka Syna Bożego nie została przez Boga bardziej ubogacona bezgrzesznością ponad Ewę, matkę grzesznego Kaina?

 

      17.8. Wyrywając z całości pewne słowa z New Catholic Encyclopedia uczą, że nauka o niepokalanym poczęciu i bezgrzeszności Maryi pojawiła się w  VIII lub IXw. ("Prowadzenie rozmów..." s.169; por. Strażnica Rok CVII [1986] Nr 19 s.9, która sugeruje 1457r.).

      Odpowiedź. Najstarsi pisarze chrześcijańscy tak jak Apostołowie, nic nie pisali na temat grzechów Maryi. Dot. to Klemensa  Rzymskiego  ( 101), pisma "Didache" (ok.90), Listu Barnaby (ok.130), Hermasa (ok.140) i  Polikarpa  ( 155). Św.Ignacy  ( 107) pisząc: "Bóg nasz bowiem Jezus Chrystus począł się w łonie Maryi i zgodnie z planem Bożym..." ("Do Kościoła w Efezie" 18:2) nie wyobrażał chyba sobie żeby Bóg-Jezus mógł narodzić się z grzesznej niewiasty. Wręcz przeciwnie pisał o Jezusie: "Zrodzony z Maryi i zrodzony z Boga..." ("Do  Kościoła w Efezie" 7:2). Zestawienie Matki Jezusa z Bogiem bez słowa o tym, że była grzeszną ma swą wymowę. Meliton z Sardes (ok.160) w "Homilii Paschalnej" (70-1) uczynił aluzję do czystości Maryi "On to z Dziewicy wziął ciało (...) On to narodził się z Maryi, pięknej owieczki". Oto inni, którzy wskazywali na bezgrzeszność Maryi. Przeciwstawiają oni grzesznej Ewie, która była stworzona jako niepokalana, Maryję, która nie uległa pokusom i też była niepokalana.

      Justyn Męczennik (ur.100) "Dialog z Żydem Tryfonem" (100:4-5) "Zrozumieliśmy, że (Chrystus) stał się człowiekiem przez Dziewicę, by owo nieposłuszeństwo wężowe tą samą drogą, jaką się rozpoczęło, również do końca dobiegło. Ewa bowiem jako dziewica nienaruszona poczęła słowo wężowe i zrodziła nieposłuszeństwo i śmierć. Wiarę zaś i radość poczęła Dziewica Maryja...".

      Św.Ireneusz (ur.130-40) "Wykład Nauki Apostolskiej" (33) "Przez nieposłuszną dziewicę człowiek został uderzony, upadł i umarł. Również przez Dziewicę posłuszną Słowu Bożemu człowiek (...) na nowo odzyskał życie. (...) Słuszną i konieczną rzeczą było, aby Adam został odnowiony w Chrystusie (...) i aby Ewa została odnowiona w Maryi. Aby Dziewica, zostawszy obrończynią dziewicy, zmazała i  obaliła nieposłuszeństwo dziewicy przez swe posłuszeństwo Dziewicy".

      Tertulian (ur.155) "O ciele Chrystusa" (17:2) "Tak jak Ewa uwierzyła wężowi, tak Maryja uwierzyła aniołowi. Przestępstwo, które popełniła ta pierwsza, druga poprzez swoją wiarę zmazała".

      Hipolit  (ur. przed 170) "O Antychryście" (4) i "Homilia o Psalmach" (70) "Słowo Boże będąc bez ciała, przyodziało się w święte ciało wzięte ze świętej Dziewicy (...) Pan jest bez grzechu, będąc z drzewa nie podlegającego zepsuciu według człowieczeństwa, mianowicie z Dziewicy i z Ducha Św.".

      W rozdz.54 (j/w) Ireneusz (ur.130-40) pisał na podst. Iz 66:7, że Maryja była wolna od bólów porodowych (bóle te są karą za grzech Ewy - Rdz 3:16), przez co ukazał uchronienie Jej przez Boga od wszelkiego grzechu, więc i pierworodnego. Podobnie uczył Klemens  Aleks. (ur.150) "Kobierce" VII:93,7-94,2. Por. Orygenes (ur.185) pkt 17.6.

      Później o bezgrzeszności i Niepokalanym Poczęciu Maryi pisali:

      św.Efrem ( 373) "W Tobie Panie nie ma skazy, nie ma też skazy w Twojej Matce" (Carmina Nisebina).

      Akta męczeńskie św.Andrzeja (IIIw.) "Jak z niepokalanej ziemi został stworzony Adam, tak było konieczne by z Niepokalanej Dziewicy narodził się Syn Boży".

      św.Amfiloch ( 396) "Ten, który uczynił pierwszą dziewicę Ewę, bez zmazy uczynił, uczynił również drugą (Maryję) bez plamy i winy".

      Synod Laterański (649r.) "Jeśli ktoś nie wierzy zgodnie z nauką świętych Ojców, że święta i niepokalana Dziewica Maryja..." (Kanon 3).

      Także Ambroży ( 397), Augustyn ( 430), Cyryl  Aleks. ( 444), Teofan (VIw.) i Sofroniusz ( 638). Ich teksty patrz "Rok Liturgiczny" Ks.W.Zalewski (s.29).

      ŚJ w "Prowadzeniu rozmów...." nie przedstawili ani jednego z  pierwszych Ojców potwierdzającego ich myśli. Patrz też "Pytania nieobojętne" J.Salij  OP, rozdz. 'Niepokalane Poczęcie'. Rutherford w "Harfie Bożej" (s.89) pisał, że Maryja "bez żadnego bólu i cierpień porodziła Jezusa". Ta nauka obowiązywała jeszcze w 1958r., bo "Nowe niebiosa..." (s.213-4) uczyły: "Jezus nie urodził się oczywiście w bólach porodowych i udrękach, jakie towarzyszyły rodzeniu niedoskonałych dzieci Ewy. (1Mojż. [Rdz] 3:16)". Czyżby ŚJ kiedyś uznawali Jej bezgrzeszność? Przecież bóle porodu stały się wg Rdz 3:16 karą za grzech, a ich naturalny brak jest wobec tego oznaką bezgrzeszności. ŚJ nigdzie w swych publikacjach nie odwołali powyższej swojej nauki, a wielu nie wie, że oni tak kiedyś nauczali. Czyżby chciano to przemilczeć?

 

WNIEBOWZIĘTA

      17.9. Negują wzięcie Maryi do nieba z duszą i ciałem (Strażnica Nr 4, 1994 s.26).

      Odpowiedź. ŚJ nie negują bycia w niebie Matki Pana ("została wskrzeszona do nieśmiertelnego życia w niebie jako stworzenie duchowe (...) przebywając teraz z Jehową Bogiem i Jezusem Chrystusem!" Strażnica Nr 22, 1994 s.31) lecz wyznaczali różne daty dot. Jej wniebowzięcia (tzn. Jej ducha bez ciała, które "powróciło do prochu" j/w). Russell i Rutherford głosili, że nastąpiło to w 1878r. ("Dokonana Tajemnica" s.139; "Świadkowie Jehowy głosiciele..." s.632). Dziś uczą, że nastąpiło to w 1918r. (Strażnica Nr 9, 1993 s.13), choć mówiono też o 1914r. ("Będziesz mógł żyć..." s.173). Ciekawe, że atakując naukę katolicką w 1923r. w "Bitwa na niebie..." (s.7) pisali: "O wzięciu Maryi Panny do nieba oznajmiono w r. 813". Powołując się na 1Kor 15:50 ("ciało i krew nie mogą posiąść królestwa Bożego") ŚJ nie rozumieją, że mowa w nim jest o tzw. śmiertelnym grzesznym ciele żyjącym wg zmysłów a nie wg ducha (Rz 8:13). Maryja Wniebowzięta posiada ciało chwalebne podobne do Syna (por. Flp 3:21). Matka Boża została wzięta do nieba w ciele uwielbionym, nie podlegającym prawom natury (1Kor 15:53). Taką Ją ukazuje Ap 12:1. Nie nazywa Jej ten werset "duszą" (jak np. w Ap 6:9), lecz tak jak w Ap 12:4 "Niewiastą". Czyli tym samym słowem "Niewiasta" nazwana jest rodząca na ziemi Jezusa (Ap 12:4) i "na niebie (...) obleczona w słońce" Ap 12:1. Ciekawe, który tekst NT mówi ŚJ to, że konkretnie Maryja jest w niebie. Skąd Strażnica Nr 22, 1994 s.31 o tym wie? (ŚJ nie odnoszą Ap 12:1, 4 do Maryi, ani nie uznają Jej objawień). Ostatnio Przebudźcie się! Nr 9, 1996 s.22 zaczęło jakby powątpiewać (choć nie zaprzeczać) w obecność Maryi w niebie. Uczy ono: "Jeżeli Maria do śmierci pozostała wierna, teraz sprawuje władzę w niebie z innymi spośród 144 000 współkrólów Chrystusa...". Nie wiem też czemu przedstawiciele innych ruchów religijnych, którzy choć uznają egzystencję duszy Maryi (bez ciała) to jednak atakują bycie Jej w niebie. Osoby te nie zastanowiły się nad tym, gdzie przebywają dusze sprawiedliwych (Ap 6:9, 14:3, J 14:2). Zapytajmy też tych, którzy na każdy fakt chcą mieć werset biblijny, gdzie w NT mowa jest o tym, że konkretnie Maryja nie została wzięta do nieba. NT nie opisuje wielu faktów np. śmierci Pawła czy Jana, a nikt z tego powodu, tego nie neguje. Po co więc negować wzięcie do nieba pełnej łaski Maryi? Co jeszcze (prócz Ap 12:1) wskazuje na to, że Maryja z duszą i ciałem została wzięta do nieba? To, że Ona będąc jak Syn "pełna łaski" (Łk 1:28, J 1:14) musiała pójść Jego drogą do nieba. Ponieważ była bezgrzeszna, a więc szczególnie święta (patrz pkt. 17.6-8.), to w związku z tym również do Niej, jak do Syna, odnoszą się słowa: "bo nie pozostawisz mojej duszy w Szeolu i nie dozwolisz, by wierny Tobie zaznał grobu" Ps 16:10. Maryja jako jedyna użyczyła swe ciało, z którego "Słowo stało się ciałem" (J 1:14 por. Ga 4:4). Bóg nie pozwoliłby aby ciało z którego wziął swój ludzki początek i w którym przebywał "Dawca życia" (Dz 3:15) i Syn Boży, uległo rozkładowi w grobie. To, że Kościół pierwszych wieków wierzył w to, że Maryja została wzięta do nieba potwierdza modlitwa kierowana do Niej pochodząca z końca IIIw. "Pod Twą obronę uciekamy się Święta Boża Rodzicielko...". Nawet środowiska chrześcijańskie nie w pełni ortodoksyjne wobec nauki Kościoła umiejscawiały Maryję w niebie (patrz z ok.150-250r. "Apokalipsa Pawła" 46:1-2).

 

DZIEWICA

      17.10. Negują nazywanie Maryi "zawsze Dziewicą" (Przebudźcie się! Nr 9, 1996 s.20).

      Odpowiedź. Patrz rozdz. "Bracia i siostry Chrystusa".

      Wypowiedź Maryi: "Jakże się to stanie skoro nie znam męża?" (Łk 1:34) oznacza: "nie będę znała też w przyszłości" (nie będę współżyła). Podobne określenie "nie palę" czy "nie piję" często zakłada całkowitą dozgonną abstynencję. Maryja mogła mieć na myśli przyszłość, bo anioł mówił też o przyszłości stwierdzając: "Oto poczniesz..." (Łk 1:31), nie zapowiadając kiedy. Patrz też Łk 1:35. Maryja wypowiadając słowa o poczęciu ("Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?") musiała wcześniej przyjąć postanowienie zachowania dziewictwa. Gdyby to nie było faktem, to nie byłoby dla Niej problemem począć w przyszłości, bo wg Mt 1:18 była poślubiona Józefowi. Biblia mówiąc o dziewictwie przedstawia jego wartość, tak ST (Kpł 21:13, Ez 44:22, Rdz 24:16, Wj 22:15) jak i NT (Łk 1:37, Mt 1:23, Dz 21:9, 1Kor 7:25-38, 2Kor 11:2, Ap 14:4). Dziwne by było gdyby Ta, która jest "Błogosławioną między niewiastami" (Łk 1:28) nie dostrzegła jego walorów i nie zechciała w nim wytrwać.

      Klemens Aleks. (ur.150) pisał, że Maryja po urodzeniu Jezusa pozostała nadal dziewicą: "po urodzeniu Dzieciątka, gdy była doglądana przez położną, jak powiadają niektórzy, znaleziono ją dziewicą. (...) 'Ona urodziła i nie urodziła zarazem' - mówi Pismo - ponieważ poczęła z samej siebie, nie z kontaktu z mężczyzną" ("Kobierce" VII:93,7-94,1).

      Arystydes (140r.) uczył podobnie: "Ze świętej Dziewicy urodzony bez nasienia i bez naruszenia [jej] przyjął ciało" ("Apologia" 2).

      Orygenes (ur.185) o stałym dziewictwie Maryi pisał: "Słuszną rzeczą jest uznać w Jezusie pierwociny dziewictwa dla mężczyzn, a w Maryi dla kobiet" (Comm. in Matth. 10,17; por. "Homilie o Ewangelii św.Łukasza" 7:4 i "Komentarz do Ewangelii św.Jana" frag.31 cytowany w rozdz. "Bracia i siostry Chrystusa" pkt 4.2.).

      Kiedy pojawili się wśród chrześcijan ludzie, którzy zaczęli kwestionować dziewictwo Maryi po urodzeniu Jezusa pisarze chrześcijańscy mówili o cudzie narodzenia Chrystusa. Pytali też swych przeciwników: 'czemu nie negują przejścia Jezusa przez ścianę', opisanego w J 20:26, które też po ludzku wydaje się niemożliwe i tylko poprzez cud daje się wytłumaczyć.

 

NASZA MATKA

      17.11. Uczą, że niesłusznie nazywamy Maryję "naszą Matką". Mówią, że nią jest "Jeruzalem górne" (Ga 4:26).

      Odpowiedź. Określenie tak Jerozolimy niebieskiej nie wyklucza nazwania Maryi "Matką". Słowo "matka" jest wieloznaczne. Każdy z nas prócz Jeruzalem górnego ma swą matkę i ojca. Maryja jest Matką Jezusa, a my będąc Jego braćmi (Hbr 2:17, Mk 3:25) stajemy się Jej duchowymi dziećmi, a Ona naszą Matką. Czemu nie wolno nam nazywać Maryi "Matką" skoro wolno tak było zwracać się do Niej Janowi (J 19:27), a jesteśmy przecież również jego braćmi w wierze. Jeśli Jezus zrodzony z Ojca i z Maryi pozwala nam Ojcem (Ga 4:6) nazywać Boga, to nie mógł nam zabronić nazywać Matką Maryi (J 19:27). Ga 4:4n. podając, że "zesłał Bóg Syna swego, zrodzonego z niewiasty, (...) abyśmy mogli otrzymać przybrane synostwo" nie wyklucza, że nasze przybrane synostwo, tak jak w przypadku rzeczywistego synostwa Jezusa, dot. Bożego i Maryjnego synostwa. Chociaż synostwo Boże osiąga się przez to, że Bóg posłał Chrystusa, ale dokonało się to dzięki zrodzeniu Go przez Maryję. Św.Jan spisał słowa Jezusa (J 19:26n.) ponad 60 lat po wypowiedzeniu ich. Gdyby zdanie "Oto Matka twoja" było mało istotne i nie dot. nas to Jan nie umieszczałby go w Ewangelii. Czy nas miałoby interesować to, że jeden z wielu uczniów Pana miał Maryję traktować jako swoją Matkę? Czy może każdy z naśladowców Jezusa miał Jej okazywać szacunek i  oddanie jakie należy się Matce (we wieczerniku była Ona ze wszystkimi - Dz 1:14). W NT często słowa Jezusa skierowane do  jednej osoby dot. nie tylko jej samej ale i wszystkich (np. Mt 8:21n., 19:21). Tak też jest z wypowiedziami Chrystusa z J 19:26n. Maryja jest naszą Matką i my jesteśmy Jej synami i córkami. Tak jak Elżbieta reprezentuje tych, którzy przyjmują i błogosławią Maryję (Łk 1:43, 48), tak samo Jan pod krzyżem reprezentuje tych, którzy uznają Ją za swą Matkę (inni Apostołowie nie byli ze strachu obecni przy krzyżu). Chrystus podczas swego pielgrzymowania wypowiedział setki zdań, z których wiele nie zostało zanotowanych. Jeśli więc słowa "Oto Matka twoja" znalazły się w NT, tzn. że były one skierowane też do nas. Jan nie zapisywałby swych prywatnych spraw tak dokładnie, bo napisał, że "Te zaś zapisano, abyście wierzyli, że Jezus jest Mesjaszem, Synem Bożym, i abyście wierząc mieli życie w imię Jego" (J 20:31 por. 21:24n.). To, że Maryja miała być duchową Matką (nie przybraną) Jana, a zarazem naszą, potwierdza to, że żyła w tym czasie rzeczywista matka tego Apostoła (syn Zebedeusza - Mt 4:21) i stała ona też wtedy pod krzyżem ("matka synów Zebedeusza" Mt 27:56). I odwrotnie, Jan miał stać się synem Maryi (J 19:27), pomimo że był synem swej matki. Widać, że Maryja miała znaczyć więcej dla Jana niż ta, która go zrodziła. Gdyby chodziło Jezusowi wyłącznie o losy Matki (co sugerują ŚJ), to zwróciłby się On najpierw do ucznia, polecając Ją opiece. Jednak Jezus nie powiedział jak sądzą ŚJ: "Zaopiekuj się Nią", lecz najpierw dostojnym określeniem "Niewiasto" zwrócił się do Maryi, tak jakby Jan potrzebował opieki duchowej w chwilach zwątpienia. Zresztą Jezus mu ten czas przepowiedział: "Wszyscy zwątpicie we Mnie" Mk 14:27 por. J 16:32. Ci sami którzy twierdzą, że Jezusowi chodziło tylko o opiekę Jana nad Maryją uczą, że Jezus miał braci i siostry. Po co więc miałby on odbierać dzieciom matkę i odwrotnie. Zrozumiałe staje się zaś to gdy Jezus miał na myśli dwa znaczenia swych słów, i opiekę i macierzyństwo duchowe. W Biblii nie ma ani jednego przypadku aby syn zwracał się do swej matki "niewiasto", widać więc, że Jezus przez to określenie nawiązuje do Rdz 3:15 (por. Ap 12:1, 4-5) i czyni Maryję "Matką wierzących", jak Ewa była "matką żyjących" Rdz 3:20. Patrz też pkt 17.13. Orygenes (ur.185) potwierdza nasze rozumienie J 19:26n. Pisał on: "Pierwocinami wszystkich Pism są Ewangelie, a pierwszą z nich jest Ewangelia Jana. Nikt nie może zrozumieć jej znaczenia, jeśli nie spoczął na piersi Jezusa i nie otrzymał od Niego Maryi za Matkę" (In Johannis Evangelium, Praef. n.6) por. inny jego obszerniejszy fragm. cytowany w "Poszukiwania w wierze" J.Salij OP, rozdz. 'Dlaczego czcimy Matkę Bożą?'. Natomiast Klemens Aleks. (ur.150) nazwał Ew. Jana "Ewangelią duchową" ("Historia Kościoła" VI:14,7 Euzebiusza), co też daje wiele do myślenia. Co jeszcze nadaje słowom J 19:26n. znaczenie macierzyńskie wobec nas? Otóż tak słowa do Ewy jako "matki żyjących" (Rdz 3:20) wypowiadał Adam i to w ogrodzie Eden, tak słowa Jezusa, drugiego Adama (1Kor 15:45), do Maryi jako matki (J 19:27) wierzących także padają w ogrodzie (J 19:41). Jak Ewa otrzymała "od Boga" innego potomka za zabitego Abla (Rdz 4:25), tak Maryja otrzymała od Syna Bożego inne potomstwo w osobie Jana, za zabitego Jezusa (J 19:26 por. Ap 12:17). Tak Ewa jak i Maryja zostały nazwane niewiastami (Rdz 3:15, J 19:26). Łukasz zanotował inne słowa Jezusa: "Moją matką i moimi braćmi są ci, którzy słuchają Słowa Bożego i wypełniają je" (Łk 8:21) por. pkt 17.12. Tak samo dla nas, naśladowców i zarazem braci Chrystusa (Hbr 2:17), braćmi są Apostołowie, a Matką Maryja. Ona będąc Jego Matką, jest tym samym duchową Matką Jego duchowych braci. Kto uzna, że w Ap 12:4n. Niewiastą jest Maryja, nie będzie miał problemu aby w słowach "reszta jej potomstwa" (Ap 12:17) widzieć Jej duchowe macierzyństwo wobec chrześcijan. Zapowiedzią ze ST macierzyństwa duchowego Maryi, "służebnicy Pańskiej" (Łk 1:38) wobec nas mogą być słowa, które każdy z nas może wypowiadać: "O Panie (...) jam Twój sługa, syn Twojej służebnicy" Ps 116:16. Jeśli chodzi o "Jeruzalem górne" Ga 4:26 (niebieskie) to jest ono w przenośni naszą "matką". Zajmuje ono miejsce Jerozolimy doczesnej, która "rodziła" Izraelitów i "opiekowała się" nimi pełniąc tym funkcje macierzyńskie. Jeruzalem górne już teraz w doczesności "jest naszą matką" i obecne jest w Kościele nowym narodzie wybranym. Słusznie więc używa się w liturgii określenia "Święta Matka Kościół". Zresztą Maryja nawet wg nauki ŚJ też z innymi chrześcijanami tworzy "Jeruzalem górne, [które] jest naszą matką" (Strażnica Rok CVIII [1987] Nr 9 s.27-8). O co więc chodzi ŚJ? O tym, że Maryja jest naszą Matką ("Drugą Ewą") jak Ewa była "matką wszystkich żyjących" (Rdz 3:20) uczyli też chrześcijanie pierwszych wieków np. Justyn  Męczennik (ur.100), Ireneusz (ur.130-40), Tertulian (ur.155) patrz pkt 17.8.

 

NIEWIASTA I MATKA JEZUSA

      17.12. Przeciw Maryi cytują słowa Jezusa: "Któż jest moją matką i którzy są moimi braćmi. I wyciągnąwszy rękę ku swoim uczniom rzekł: Oto moja matka i moi bracia. Bo kto pełni wolę Ojca mojego, który jest w  niebie, ten Mi jest bratem, siostrą i matką" Mt 12:48nn.

      Odpowiedź. Maryja pełni wolę Boga Ojca (Łk 1:38, 45, 48, 2:39, 41).

      Jezus uważa Ją za swą Matkę bo polecił ją Janowi w słowach: "Oto Matka twoja" (J 19:27).

      Chrystusowi chodzi w tej wypowiedzi (Mt 12:48nn.) o to, że nikt, nawet ze względu na pokrewieństwo z Nim, jeśli nie będzie pełnił woli Bożej, nie będzie mógł być Jego uczniem. Wszyscy zaś słuchający i wypełniający Słowa Boże są Jego rodziną.

      Maryja jest jedyną osobą wymienioną z imienia, która wg Łk 8:15 "wysłuchawszy słowa sercem szlachetnym i dobrym, zatrzymała je i wydała owoc przez swą wytrwałość" tzn. Jezusa (Łk 1:29, 2:19, 51). Ona w NT, jako jedyna z podaniem imienia, nazwana jest "służebnicą Pańską" (Łk 1:38, 48).

 

      17.13. Pytają: "Czemu Jezus nigdy nie nazywa Maryi Matką?" i twierdzą, że dystansuje się od Niej zwracając się do Niej "Niewiasto" (por. ich oficjalne stanowisko: "Mówiąc 'niewiasto', Jezus nie okazał braku szacunku, gdyż było to zgodne z ówczesnym zwyczajem" Przebudźcie się! Nr 9, 1996 s.22). Zaś Strażnica Nr 9, 1989 s.20 uczy: "Jezus pilnie zważał, by nie odnosić się do Marii z przesadnym szacunkiem...".

      Odpowiedź. Ewangelie nie wszystko opisują z  tych zdarzeń, które wydarzyły się wokół Jezusa (J 21:25). Nie opisano np. chrztu Apostołów, a jeśli to przemilczano, można też było pominąć rozmowy Chrystusa z Maryją. Ewangelie opisują tylko dwa takie dialogi (trzeci z dzieciństwa), a  nikt nie przeczy, że było ich więcej, w których Chrystus mógł zwracać się do Maryi "Matko" (por. słowa "Oto Matka twoja" J 19:27). Zapytajmy ŚJ, jak zwracał się Jezus do swej Matki, gdy był młodzieńcem. Ewangeliści piszący pod wpływem Ducha Św. Maryję nazywają "Matką Jezusa" (np. Mt 1:18, 2:11-21, 13:55, Łk 1:43, 2:34, J 2:1, Dz 1:14). Jezus zaś zwracając się do Jana: "Oto Matka twoja" (J 19:27) jakby powiedział: "Ta Matka Moja staje się od dziś też waszą Matką". Co zaś z terminem "Niewiasta" (J 2:4, 19:26)? Jezus określeniem tym nawiązuje do zapowiedzi z Rdz 3:15, która wypełnia się na Niewieście Maryi i Jej potomku, "Gdy jednak nadeszła pełnia czasu, zesłał Bóg Syna Swego, zrodzonego z  niewiasty" Ga 4:4. [Dla ŚJ niewiastą z Rdz 3:15 jest niebiańska, duchowa organizacja Jehowy, której nasieniem jest Jezus ("Świadkowie Jehowy głosiciele..." s.676; por. "Wspaniały finał...' s.10-1). Do 1925r. uważali, że proroctwo z Rdz 3:15 wypełnił Jezus zrodzony z Maryi i odwoływali się na potwierdzenie tego do Ga 4:4 ("Nowe Stworzenie" s.430; "Boski Plan Wieków" s.69). Uczyli też, że "Niewiasta tu wyobrażała Saro-Abrahamowe przymierze, z którego wyszło nasienie obietnicy" ("Harfa Boża" s.290). Niewiastą z Ap 12:4 ŚJ do 1925r. określali "odstępczy system religijny", który wyodrębnił się z pierwotnego Kościoła, a dziś w/w organizację (Strażnica Rok CII [1981] Nr 24 s.16; "Świadkowie Jehowy głosiciele..." s.78, 79-przypis). Widać, Strażnica kolosalnie zmienia swą interpretację.]

 

INNE ZARZUTY ŚWIADKÓW JEHOWY

      17.14. Chcąc "umniejszyć" Maryję cytują Łk 11:27n. Często powołują się na protestancki NP, który werset ten oddaje następująco: "Błogosławione łono, które cię nosiło, i piersi, które ssałeś. On zaś rzekł: Błogosławieni są raczej ci, którzy słuchają Słowa Bożego i strzegą go". Por. protestanckie BG i WN "Ale On rzekł: Owszem błogosławieni są, którzy słuchają...". Uczą, że Chrystus przez te słowa zbojkotował ważność dzieła Maryi.

      Odpowiedź. Chrystus nie neguje żadnych zasług Maryi.

      Maryja jest Służebnicą Pańską (Łk 1:38, 48).

      Słuchała słów Bożych kierowanych przez aniołów (Łk 1:28-38).

      Uwierzyła tym słowom: "Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane Ci od Pana" Łk 1:45.

      Strzegła tych słów i Słowo tzn. Jezusa od maleńkości (Łk 2:19, 51).

      Chrystus w mowie z Łk 11:28 chciał powiedzieć: "Moja Matka jest błogosławioną nie tylko dlatego, że jest moją matką, ale też dlatego, że jest Służebnicą Pańską [Łk 1:38], że uwierzyła słowom Bożym i przechowując je w sercu swym, rozpamiętuje je nieustannie i zachowuje [Łk 2:19, 51]".

      Wyżej cytowana BG z 1632r., z początków protestantyzmu, miała werset ten oddany jak w BT ("Lecz On rzekł: owszem, ale przecież błogosławieni ci..."). Później zaostrzono negowanie roli Maryi i nowe tłumaczenie (NP) jest jakby przeciw Niej (patrz powyżej). W największą jednak skrajność wpadli ŚJ, którzy w "Chrześcijańskich Pismach Greckich..." użyli w tym wersecie słowo "nie" tzn. "Nie, ale raczej: Szczęśliwi ci, którzy słuchają słowa Bożego...". Gdyby Chrystus, jak chcą ŚJ, użył słowa "nie", to by się okazało, że nie był zgodny z Duchem Św., który ustami Elżbiety powiedział: "Duch Święty napełnił Elżbietę. Wydała ona okrzyk i powiedziała: 'Błogosławiona jesteś między niewiastami i błogosławiony jest owoc Twojego łona. (...) Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła..." Łk 1:41n., 45. W tekście greckim nie ma w tym wersecie słowa "nie". Ciekawe, że ŚJ w swym NT nie wstawili słowa "nie" w Flp 3:8, gdzie pada prawie identyczne słówko greckie jak w Łk 11:28 (Novum Testamentum Graece), lecz użyli określenie "doprawdy". Biblia Poznańska, którą cytuje "Prowadzenie rozmów..." (s.171), werset ten inaczej oddaje niż NT ŚJ: "To prawda, ale szczęśliwi są ci...".

 

      17.15. Niektórym ŚJ wydaje się, że Jezus w Kanie Galilejskiej (J 2:4) i Jerozolimie (Łk 2:49) szorstko odpowiadał Maryi, przez co zlekceważył ją. Powołują się oni na przekłady protestanckie , które J 2:4 oddały następująco: "Czego chcesz ode mnie, niewiasto?" (NP), "Co ja mam z tobą niewiasto?" (BG, WN), por. WP i SN, których ton jest łagodniejszy.

      Odpowiedź. Katolickie przekłady, których nie cechuje uprzedzenie, inaczej oddają te trudne do przetłumaczenia słowa Jezusa: "Czyż to moja lub twoja sprawa, Niewiasto?" (BT), "Co mnie i tobie, niewiasto?" (ks.Wu., ks.Rom., BP-przypis, ks.Kow.), "Czego żądasz ode Mnie, Niewiasto?" (kom.KUL), "Zostaw to mnie, niewiasto" (ks.Dąbr.). Jezus w w/w słowach na pewno nie chciał obrazić swej Matki, którą kochał, lecz łagodnym tonem zadał w/w pytanie. To samo dot. Łk 2:49. Szczegółowo J 2:4 omawia kom. KUL do Ew. Jana. s.145-7. ŚJ nie są zgodni ze swymi publikacjami, gdy atakują tymi wersetami Maryję, bo ich książka oddaje ten werset przez pytanie: "Czyż to moja lub Twoja sprawa?" ("Największy ze wszystkich..." rozdz.15) tekst J 2:4 wg ang. Biblii ŚJ z 1984r.), a Strażnica Rok XCIII [1972] Nr 19 s.23-4 udowadnia, że nie było nic z szorstkości w tej wypowiedzi Jezusa. "Prowadzenie rozmów..." (s.171) zaś podaje, że Jezus "uprzejmie" zwrócił się do Maryi. Może ostatnio ŚJ zmienili swój pogląd, bo ich polski NT oddaje J 2:4 następująco: "Co tobie do mnie, niewiasto?", ale i dawniej Strażnica Nr 2, 1962 s.13 (wg ang. Biblii ŚJ) podawała: "Co mam do czynienia z tobą niewiasto?". Powinni jednak zastanowić się oni nad tym, czy Ten, który powiedział: "czcij (...) matkę oraz miłuj swego bliźniego jak siebie samego" (Mt 19:19), mógł tak powiedzieć do swej Matki. W słowach Jezusa nie mogło być negacji wobec prośby Maryi, bo przecież Ona dalej powiedziała: "Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie" (J 2:5). Gdyby w mowie Chrystusa Ona odczuła odmowę to nie wypowiadałaby tych słów. "Prowadzenie rozmów..." (s.171) o prośbie Maryi uczy, wbrew faktom, że Jezus "stanowczo odmówił wykonania polecenia matki" por. J 2:5, 7.

 

      17.16. Pytają, gdzie NT nakazuje czcić Maryję?

      Odpowiedź. Mt 15:4 nakazuje czcić ojca i matkę, nawet gdyby te osoby nie szły całkowicie śladem Chrytusa. O ileż bardziej powinniśmy czcić Matkę Jezusa, która Go nam zrodziła i oddana była całkowicie Jego sprawom (Łk 1:48). Kpł 26:2 nakazywała czcić przybytek, w którym przebywała chwała Boża ("chwała Pana napełniła przybytek" Wj 40:34). Należy wobec tego też czcić Maryję (Łk 1:48), która nosiła w sobie Syna Bożego (Łk 1:35), Pana chwały (1Kor 2:8). Pamiętajmy też, że nakaz czczenia świątyni (Kpł 26:2) w NT dot. nowej świątyni, którą stanowią sami chrześcijanie (1Kor 3:16). Maryi więc, tym bardziej należy się to, co innym osobom stanowiącym świątynię Boga.

 

ŚWIADKOWIE JEHOWY A MARYJA

      17.17. Twierdzą, że błogosławią Maryi tzn. mówią i piszą o Niej.

      Odpowiedź. Mówią i piszą o Maryi też osoby czy publikacje wyd. przez ludzi bez wiary czy pogan. Często nie piszą oni o Niej nic złego, a nawet Ją chwalą. Czy jednak jest to błogosławienie?

      Nie powołujmy się na wypowiedzi pojedynczych ŚJ, którzy często są napastliwi wobec Matki Bożej (np. chcąc ośmieszyć imię Maryja wypowiadają je "ma ryja", sami zaś używają tylko formy Maria), lecz zajrzyjmy do ich publikacji, aby przekonać się jakie jest ich oficjalne podejście do Maryi. Przebudźcie się! Nr 4, 1989 s.2 nazywa Maryję "czymś", a nie kimś: "Ale czym jest dla Ciebie Maria, matka Jezusa?". Przebudźcie się! Nr 8, 1989 s.5-8 stara się udowodnić, że uzdrowienia z Lourdes czy Fatimy pochodzą od szatana (por. Mt 12:24n.), a broszura pt. "Rozkoszuj się życiem wiecznym na ziemi" (ilustracja nr 27) ukazuje osobę modlącą się przed figurą Maryi podając, że: "Niektórzy oddają cześć bałwanom" por. podobnie Strażnica Rok CVII [1986] Nr 1 s.12 ("bałwochwalstwo utrzymało się do dziś wśród rzekomych chrześcijan"). Jak jeszcze ŚJ "błogosławią" Maryi? Porównują Ją z coraz inną boginią pogańską np. Isztar (Strażnica Nr 7, 1989 s.8), Dianą ("Prowadzenie rozmów..." s.171), Mater Matutą i Izydą ("Człowiek poszukuje Boga" s.277), Isi, Cybele, Fortuną, Ceres, Semiramid (Strażnica Nr 13, 1965 s.9-10; por. Nr 13, 1991 s.3-7). Prawie zawsze obok Maryi ŚJ wymieniają jakiegoś bożka, który jest ponoć odpowiednikiem czczonego przez chrześcijan Chrystusa (j/w.). W związku z tym ŚJ nie atakują bezpośrednio nauki Kościoła lecz Chrystusa i Maryję. Ciągle nauczają też o pogańskich boginiach, a nie jak Kościół o Maryi, którą "błogosławić (...) będą (...) wszystkie pokolenia" Łk 1:48. Por. pkt 17.1.15 i 17.3. ŚJ nie mogą być tymi co błogosławią Maryi, bo oni istnieją zaledwie od końca XIXw., a NT mówi, że chrześcijanie mają Jej błogosławić od Iw. po wsze czasy: "Oto bowiem błogosławić mnie będą odtąd wszystkie pokolenia" Łk 1:48. ŚJ w swym NT nie zamieszczają słów: "błogosławiona jesteś między niewiastami" w Łk 1:28, które są zgodne z Łk 1:42 i które zamieszczają wszystkie polskie NT. Zamieszczają zaś w Mt 27:49 (w podwójnym nawiasie) słowa: "Inny człowiek wziął włócznię i przebił mu bok...", sugerując przez to, że Jezus był przebity przed śmiercią, co nie jest zgodne z J 19:33n. Słów tych nie zamieszczają też żadne polskie NT. Ang. i niem. Biblie ŚJ w Łk 1:28 zamiast słów "Bądź pozdrowiona" mają "Dzień dobry" (Good day i Guten Tag), co pozbawia te przywitanie Maryi przez Gabriela charakteru religijnego. Biblia nie zna tego typu przywitania (por. Łk 10:5, 24:36, J 20:19nn., 26).

 

      17.18. Uczą, aby godność Maryi obniżyć, że o Jael jest też napisane: "Niech Jael będzie błogosławiona wśród niewiast" Sdz 5:24 (Strażnica Nr 4, 1994 s.29).

      Odpowiedź. ŚJ pewnie celowo nie przytaczają drugiej części tego wersetu dot. Jael tzn. "wśród niewiast żyjących w namiotach niech będzie błogosławiona". Widać, jak "lokalne" miało to być błogosławienie. O Maryi zaś powiedziano: "Błogosławiona jesteś między niewiastami i błogosławiony jest owoc Twojego łona" (Łk 1:42), "błogosławić mnie będą odtąd wszystkie pokolenia" Łk 1:48. Jej błogosławieństwo zestawione jest z błogosławieństwem dla Jezusa i ma być ono na zawsze.

 

      17.19. Czepiają się Maryi w różnoraki sposób, a to że Piotr nie wymienia Jej w swych pismach, a to że Paweł nie nazywa Jej w listach po imieniu ("Prowadzenie rozmów..." s.171), a to znów, że tylko pięć ksiąg NT wymienia Maryję (Przebudźcie się! Nr 9, 1996 s.22 - "Nazwana jest 19 razy 'Marią', 24 razy 'matką' Jezusa i 2 razy 'niewiastą'."). Pytają też, czemu Jezus prawie nie rozmawia z Maryją?

      Odpowiedź. Owszem, Apostołowie ci nie wymieniają w swych listach Maryi (por. Ga 4:4, Rz 1:3), ale ilekroć piszą oni o świętości mają na myśli też Maryję, która taką jest (np. 1P 2:5, 9, Ef 5:27 por. Łk 1:42). Choć jedną z Ewangelii napisał Marek, to powszechnie przypisuje się zawartą w niej treść Piotrowi, od którego czerpał on informacje (por. 1P 5:13). ŚJ w Strażnicy Nr 18, 1993 s.8 przyznają to, powołując się na Papiasza (IIw.). Pisał on: "Marek, który był tłumaczem Piotra, spisał dokładnie wszystko, co przechowywał w pamięci, ale nie w tym porządku, w jakim następowały po sobie słowa i czyny Pańskie. Ani bowiem Pana nie słyszał, ani nie należał do jego orszaku, i tylko później, jak się rzekło, był towarzyszem Piotra. Otóż Piotr stosował nauki do potrzeb słuchaczy (...). Nie popełnił więc Marek żadnego błędu, jeśli w szczegółach tak pisał, jak to się w jego przechowało pamięci." ("Historia Kościoła" III:39,15 Euzebiusz [ur. 260]). Pisząc więc Marek o Maryi, wyrażał tym samym myśli Piotra. Podobnie jak jego sekretarzem był Marek, tak Łukasz, autor Ewangelii i Dziejów Apostolskich, towarzyszył Pawłowi (2Tm 4:11, Flm 24, Dz 16:9n., 20:5, 21:1). On był też wyrazicielem Pawłowego nauczania, też o Maryi, o której z ewangelistów napisał najwięcej. Ireneusz (ur.130-40), którego w/w Strażnica wspomina pisał: "Po ich odejściu Marek, uczeń i tłumacz Piotrowy, przekazał nam również na piśmie to, co Piotr głosił; Łukasz zaś, towarzysz Pawła, w księdze swej złożył ewangelię, jak ją ten apostoł rozszerzał" (j/w. V:8,3). Widać więc, że Ewangelie Marka i Łukasza, są w istocie Ewangeliami Piotra i Pawła, i wszystko co napisano w nich o Maryi, zawdzięczamy im (por. Łk 1:1-4). A czy to, że tylko w pięciu księgach NT mowa jest o Maryi ma jakieś znaczenie? Pewnie tak. Centralnymi postaciami NT są: Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Św., więc przekazana nam, dzięki Nim, ilość informacji o Matce Jezusa jest wyważona i odpowiednia. Czemu tak mało dialogów i sytuacji związanych z Jezusem i Maryją przekazał nam NT? Sam Jezus daje nam na to odpowiedź: "Nie potrzebują lekarza zdrowi, lecz ci, którzy się źle mają. (...) Bo nie przyszedłem powoływać sprawiedliwych, ale grzeszników" Mt 9:12n. por. Łk 1:42, 48.

 

 


[ Powrót do spisu treści ]

Tytuł "W Obronie Wiary", podtytuł: "17. Maryja"
URL: http://watchtower.org.pl/w_obronie_wiary-17.php
Autor: Włodzimierz Bednarski
Wprowadzono: 2001-02-13 (id:114). Ostatnie zmiany: 2002-03-03

Chrześcijański Ośrodek Apologetyczny
Copyright © 1999-2024 Jarosław Zabiełło (http://apologetyka.co)