Skocz do zawartości


Zdjęcie

Kol 2:9


  • Please log in to reply
9 replies to this topic

#1 mirek

mirek

    Elita forum (> 1000)

  • Członkowie
  • PipPipPipPip
  • 3184 Postów

Napisano 2005-10-21, godz. 11:26

Aktualizacja: 19.01.07

Kol 2:9 Bg „Gdyż w nim mieszka wszystka zupełność bóstwa cieleśnie.”

Kol 2:9 BT „W Nim bowiem mieszka cała Pełnia: Bóstwo, na sposób ciała,”

Kol 2:9 Bw „gdyż w nim mieszka cieleśnie cała pełnia boskości

Kol 2:9 Bp „W Nim bowiem, w Jego ciele mieszka cała Pełnia Bóstwa.”


Kol 2:9 NS „gdyż właśnie w nim mieszka cieleśnie cała pełnia boskości.”

Kol 2:9 WH „οτι εν αυτω κατοικει παν το πληρωμα της θεοτητος σωματικως”

Jest to jeszcze jeden werset mówiący wprost o Bóstwie Chrystusa. W zasadzie nikt nie ma zastrzeżeń do wymienionych przekładów polskich. Jednak gdy spojrzy się do tłumaczeń zagranicznych, widać wyraźną różnicę pomiędzy Przekładem Nowego Świata a innymi Bibliami:

np. w angielskich:

Kol 2:9 ASV „for in him dwelleth all the fulness of the Godhead bodily,”

Kol 2:9 KJV „For in him dwelleth all the fulness of the Godhead bodily .”


Kol 2:9 NWT „because it is in him that all the fullness of the divine quality dwells bodily. ”

i podobnie w niemieckich:

Kol 2:9 GerLut „Denn in ihm wohnt die ganze Fülle der Gottheit leibhaftig ,”

Kol 2:9 GerSch „Denn in ihm wohnt die ganze Fülle der Gottheit leibhaftig;”

Kol 2:9 GerElb1871 „Denn in ihm wohnt die ganze Fülle der Gottheit leibhaftig;”


Kol 2:9 NWÜ „den in ihm wohnt die ganze Fülle der göttlichen Wesensart körperlich”

Czy istnieje jakieś uzasadnione wyjaśnienie faktu, dlaczego Strażnica oddała grecki wyraz THEOTETOS, który oznacza "Godhead" lub "Deity" jako "divine quality"? Skąd wzięła takie znaczenie wyrazu THEOTETOS, umniejszające Boskość Jezusa? Gdyby slowo to miało oznaczać "divine quality" musiałoby pochodzić od greckiego wyrazu THEIOTES, występującego np. w Rz 1:20. Jednak w tekście greckim w Kol 2:9 występuje slowo THEOTETOS, będące formą dopełniacza (GENITIV) słowa THEOTES - "Boskość", które z kolei pochodzi od słowa THEOS, czyli BÓG.
On zaś rzekł: Baczcie, by nie dać się zmylić. Wielu bowiem przyjdzie w imieniu moim, mówiąc: Ja jestem, i: Czas się przybliżył. Nie idźcie za nimi!" (Łk 21:8, BW)

#2 mirek

mirek

    Elita forum (> 1000)

  • Członkowie
  • PipPipPipPip
  • 3184 Postów

Napisano 2006-02-16, godz. 09:40

Skan z KIT ukazujący dokonane przez tłumaczy PNŚ zmiany w wersecie Kol 2:9
Dołączona grafika
On zaś rzekł: Baczcie, by nie dać się zmylić. Wielu bowiem przyjdzie w imieniu moim, mówiąc: Ja jestem, i: Czas się przybliżył. Nie idźcie za nimi!" (Łk 21:8, BW)

#3 mirek

mirek

    Elita forum (> 1000)

  • Członkowie
  • PipPipPipPip
  • 3184 Postów

Napisano 2006-05-04, godz. 21:39

O tym, ze Straznica wie co oznacza slowo THEOTETOS swiadczy fakt, iz w nowym wydaniu KIT zmienila znaczenie tego slowa, chociaz we wczesniejszym wydaniu uzyla tumaczenia GODSHIP w interlinii. Oto skan KIT z roku 1969:

Dołączona grafika

gdzie słowo THEOTETOS wystepuje w znaczneniu GODSHIP. A to skan KIT z roku 1985

Dołączona grafika

gdzie słowo THEOTETOS występuje w znaczeniu DIVINITY.

tutaj artykulik na ten temat:

http://www.frontline...us_theiotes.htm
On zaś rzekł: Baczcie, by nie dać się zmylić. Wielu bowiem przyjdzie w imieniu moim, mówiąc: Ja jestem, i: Czas się przybliżył. Nie idźcie za nimi!" (Łk 21:8, BW)

#4 mirek

mirek

    Elita forum (> 1000)

  • Członkowie
  • PipPipPipPip
  • 3184 Postów

Napisano 2007-08-15, godz. 10:42

W języku greckim występują dwa podobne słowa oznaczające "boskość" czy "natura Boska". Są to THEIOTES oraz THEOTES. Jaka jest między nimi różnica? Aby to zrozumieć, przytoczę wersety biblijne, w których występują poszczególne słowa.

Wyraz THEIOTES występuje w NT tylko raz:

Rz 1:20 Bw „Bo niewidzialna jego istota, to jest wiekuista jego moc i bóstwo, mogą być od stworzenia świata oglądane w dziełach i poznane umysłem, tak iż nic nie mają na swoją obronę,”

Rz 1:20 WH „τα γαρ αορατα αυτου απο κτισεως κοσμου τοις ποιημασιν νοουμενα καθοραται η τε αιδιος αυτου δυναμις και θειοτης εις το ειναι αυτους αναπολογητους”

i pochodzi od słowa THEIOS oznaczający "Boży" lub "Boski":

2P 1:3-4 Bw „Boska jego moc obdarowała nas wszystkim, co jest potrzebne do życia i pobożności, przez poznanie tego, który nas powołał przez własną chwałę i cnotę,(4) przez które darowane nam zostały drogie i największe obietnice, abyście przez nie stali się uczestnikami boskiej natury, uniknąwszy skażenia, jakie na tym świecie pociąga za sobą pożądliwość.”

2P 1:3-4 WH „ως παντα ημιν της θειας δυναμεως αυτου τα προς ζωην και ευσεβειαν δεδωρημενης δια της επιγνωσεως του καλεσαντος ημας δια δοξης και αρετης(4) δι ων τα τιμια και μεγιστα ημιν επαγγελματα δεδωρηται ινα δια τουτων γενησθε θειας κοινωνοι φυσεως αποφυγοντες της εν τω κοσμω εν επιθυμια φθορας”

--------------------------------------------------------------------------------

Dz 17:29 Bw „Będąc więc z rodu Bożego, nie powinniśmy sądzić, że bóstwo jest podobne do złota albo srebra, albo do kamienia, wytworu sztuki i ludzkiego umysłu.”

Dz 17:29 WH „γενος ουν υπαρχοντες του θεου ουκ οφειλομεν νομιζειν χρυσω η αργυρω η λιθω χαραγματι τεχνης και ενθυμησεως ανθρωπου το θειον ειναι ομοιον”


Jeśli chodzi o słowo THEOTES z kolei to również i ono występuje jeden raz w NT i to właśnie w omawianym wersecie tego wątku:

Kol 2:9 Bw „gdyż w nim mieszka cieleśnie cała pełnia boskości

Kol 2:9 WH „οτι εν αυτω κατοικει παν το πληρωμα της θεοτητος σωματικως”

słowo to pochodzi jednak od słowa THEOS - Bóg. Jeśli zatem w ciele Jezusa mieszka cała pełnia boskości, to chyba nie ma co z tym polemizować, prawda?

Jaka jest więc różnica między THEIOTES a THEOTES? Jak widać na podanych przykładach, słowo THEOTES oznacza tu Boga w absolutnym sensie. Paweł, mógł w stosunku do Jezusa użyć w Kol 2:9 słowa THEIOTES, odnoszącego się do samych przymiotów Bożych (Rz 1:20), ale wybrał jednak słowo THEOTES, odnoszące się do natury Bożej.
On zaś rzekł: Baczcie, by nie dać się zmylić. Wielu bowiem przyjdzie w imieniu moim, mówiąc: Ja jestem, i: Czas się przybliżył. Nie idźcie za nimi!" (Łk 21:8, BW)

#5 mirek

mirek

    Elita forum (> 1000)

  • Członkowie
  • PipPipPipPip
  • 3184 Postów

Napisano 2007-08-29, godz. 19:28

Na jednym z forum pewien uczestnik zacytował mi poniższy werset i powiedział, że człowiek też będzie miał naturę Boga i że to nic wielkiego, że w Jezusie mieszka cała pełnia boskości, skoro i w nas będzie ona również w przyszłości mieszkała:

2P 1:4 Bw „przez które darowane nam zostały drogie i największe obietnice, abyście przez nie stali się uczestnikami boskiej natury, uniknąwszy skażenia, jakie na tym świecie pociąga za sobą pożądliwość.”

2P 1:4 WH „δι ων τα τιμια και μεγιστα ημιν επαγγελματα δεδωρηται ινα δια τουτων γενησθε θειας κοινωνοι φυσεως αποφυγοντες της εν τω κοσμω εν επιθυμια φθορας”

Pierwsze pytanie jakie od razu się nasuwa po przeczytaniu tego fragmentu Biblii to takie, gdzie tam jest napisane, że człowiek będzie miał naturę Boga? Oczywiście Strażnica tak zwodzi, bo werset ten mówi, że będziemy współuczestnikami Bożej natury, a nie że będziemy mieli naturę Boga! To przecież ogromna różnica, bowiem nie chodzi o przemianę w jakieś bóstwo ale o rzeczywiste uczestnictwo w życiu Bożym. Każdy z nas może w nim uczestniczyć, jesli narodzi się ponownie i stanie się dzieckiem Bożym.

Dla mnie osobiście jest to trochę dziwne, że ŚJ w tym wersecie widzą to, że będziemy mieli boską naturę. W tym wersecie nie występuje przecież żaden czasownik „posiąść”, „mieć” itp. Jest tam tylko słowo KOINONOS, które w zależności od kontekstu może oznaczać „wspólnik”, „uczestnik”. Słowo KOINONOS jest często użyte w znaczeniu „uczestniczyć”, które należy rozumieć jako czerpać z czegoś. Aby udowodnić, że tak właśnie należy rozumieć ten tekst, poniżej podaję przykładowy werset, w którym jest użyte właśnie te słowo w takim właśnie znaczeniu:

1Kor 10:18 Bw „Patrzcie na Izraela według ciała; czyż ci, którzy spożywają ofiary, nie są uczestnikami ołtarza?”

1Kor 10:18 WH „βλεπετε τον ισραηλ κατα σαρκα ουχ οι εσθιοντες τας θυσιας κοινωνοι του θυσιαστηριου εισιν”

To jest oczywiste, że bycie w tym przypadku uczestnikiem ołtarza nie oznacza, że posiada się ten ołtarz. Ci kapłani czerpią z tego ołtarza.

Inne znaczenie tego słowa, to być wspólnikiem, towarzyszem jakiejś osoby. Takie znaczenie widzimy w tych przykładowych wersetach:

Mt 23:30 Bw „i mówicie: Gdybyśmy żyli za dni ojców naszych, nie bylibyśmy ich wspólnikami w przelaniu krwi proroków.”

Lk 5:10 Bw „Także i Jakuba, i Jana, synów Zebedeusza, którzy byli towarzyszami Szymona. Wtedy Jezus rzekł do Szymona: Nie bój się, od tej pory ludzi łowić będziesz.”

2Kor 8:23 Bw „Co do Tytusa, jest on moim towarzyszem i współpracownikiem wśród was; co zaś do naszych braci, są oni posłańcami zborów, chwałą Chrystusową.”


Dla dociekliwych podaję teksty greckie powyższych wersetów:

Mt 23:30 WH „και λεγετε ει ημεθα εν ταις ημεραις των πατερων ημων ουκ αν ημεθα αυτων κοινωνοι εν τω αιματι των προφητων”

Lk 5:10 WH „ομοιως δε και ιακωβον και ιωαννην υιους ζεβεδαιου οι ησαν κοινωνοι τω σιμωνι και ειπεν προς τον σιμωνα ιησους μη φοβου απο του νυν ανθρωπους εση ζωγρων”

2Kor 8:23 WH „ειτε υπερ τιτου κοινωνος εμος και εις υμας συνεργος ειτε αδελφοι ημων αποστολοι εκκλησιων δοξα χριστου”


Czy bycie towarzyszem Szymona i towarzyszem Tytusa oznacza, że się ich posiada? Raczej nie. Podobnie bycie wspólnikiem boskiej natury może oznaczać to, że będzie się wspólnikiem, lub towarzyszyć temu, który posiada boską naturę, czyli Bogu. Tylko tyle.

Zachęcam do samodzielnego przeanalizowania innych wystąpień słowa KOINONOS, które w sumie występuje 10 razy w NT. Dalsze miejsca to: 1 Kor 10:20: 2 Kor 1:7; Flm 1:17; Hbr 10:33; 1 P 5:1.

źródło: http://www.trinitari...a-Chrystusa.htm
On zaś rzekł: Baczcie, by nie dać się zmylić. Wielu bowiem przyjdzie w imieniu moim, mówiąc: Ja jestem, i: Czas się przybliżył. Nie idźcie za nimi!" (Łk 21:8, BW)

#6 mirek

mirek

    Elita forum (> 1000)

  • Członkowie
  • PipPipPipPip
  • 3184 Postów

Napisano 2007-08-30, godz. 12:12

Na sieci znalazłem ciekawy komentarz do tematu tego wątku:

4) List do Kolosan 2,9.
"W nim mieszka cieleśnie (SOMATIKOS) cała pełnia (PLEROMA) boskości". Słowo PLEROMA oznacza przede wszystkim "pełnię, wypełnienie". W Starym Testamencie wielokrotnie zostało użyte w odniesieniu do ziemi i morza oraz "tego, co je napełnia" (Ps. 24,1; por. 50,12; 89,12; 96,11; 98,7) i tak też zostało zacytowane w I Kor. 10,26.28. W świeckiej grece PLEROMA odnosi się do skompletowania załogi statku albo sumy niezbędnej do zawarcia transakcji finansowej. W Kol. 1,19 i 2,9 Paweł używa tego słowa, by opisać sumę funkcji boskości(*). Ta pełnia mieszka w Chrystusie "cieleśnie", co oznacza, że nawet podczas inkarnacji Chrystus zachował istotne cechy boskości, choć nie posługiwał się nimi dla własnej korzyści. Pełnia boskości "zamieszkała w Jego człowieczeństwie nie niszcząc ani nie deifikując go i nie zmieniając jego zasadniczych właściwości. (...) Nietrudno było dostrzec, iż boskość zamieszkała w człowieczeństwie, jako że przebłyski chwały raz po raz wyzierały spod ziemskiego okrycia".

(...)

(*) Niektórzy bibliści definiują PLEROMA w kategoriach myśli gnostyckiej, w której PLEROMA oznacza nowy eon (czyli gnostycką emanację), który wcielił się w Odkupiciela (Kaeseman, Essays on New Testament Themes, Londyn 1964, s. 158). Jednakże C. F. D. Moule wskazał, że PLEROMA była w Septuagincie tak powszechnie występującym słowem, iż trzeba byłoby mocnych dowodów, by przekonać kogoś, że jej pierwszoplanowe znaczenie w pismach autorów tak mocno ugruntowanych na Starym Testamencie jak apostoł Paweł należy określać na podstawie źródeł zewnętrznych (The Epistles to the Colossians and to Philemon, The Cambridge Greek Testament Commentary, 1957, s. 166).


źródło: http://www.pt.maranatha.pl/art20.html

I jeszcze na koniec skan z KIT omawianego wersetu:

Dołączona grafika
On zaś rzekł: Baczcie, by nie dać się zmylić. Wielu bowiem przyjdzie w imieniu moim, mówiąc: Ja jestem, i: Czas się przybliżył. Nie idźcie za nimi!" (Łk 21:8, BW)

#7 mirek

mirek

    Elita forum (> 1000)

  • Członkowie
  • PipPipPipPip
  • 3184 Postów

Napisano 2008-08-12, godz. 18:02

Oto skan z leksykonu Thayer's Greek English Lexicon of the New Testament, gdzie pod hasłem THEOTES czytamy:

Dołączona grafika

Od razu widać, że tłumaczenie Strażnicy jest niewłaściwe, gdyż słowo to (występujące w Kol 2:9) oznacza dosłownie "stan bycia Bogiem". Angielski PNŚ spłycił bardzo więc znaczenie tego terminu oddając zwrot "Godhead" (jak oddają to inne angielskie przekłady) poprzez "divine quality" a jak widzimy w przypisie powinno być raczej "divine essence". Zmienia to kolosalnie pozycję Jezusa jako Boga. Strażnica więc znowu pozbawiła go należnej boskości. :(

Na koniec jeszcze skan z podobnego słowa THEIOTES, występującego w Rz 1:20:

Dołączona grafika

Jak widać istnieje między nimi podstawowa różnica, taka jak między "divinity" a "deity" (bóstwo a boskość) czy też pomiędzy "quality" od "essence".
On zaś rzekł: Baczcie, by nie dać się zmylić. Wielu bowiem przyjdzie w imieniu moim, mówiąc: Ja jestem, i: Czas się przybliżył. Nie idźcie za nimi!" (Łk 21:8, BW)

#8 mirek

mirek

    Elita forum (> 1000)

  • Członkowie
  • PipPipPipPip
  • 3184 Postów

Napisano 2008-09-25, godz. 20:46

Dla uzupełnienia myśli należy jeszcze z leksykonu Thayer podać definicję słowa PLEROMA (pełnia) również omawianego wcześniej w tym wątku:

Dołączona grafika
On zaś rzekł: Baczcie, by nie dać się zmylić. Wielu bowiem przyjdzie w imieniu moim, mówiąc: Ja jestem, i: Czas się przybliżył. Nie idźcie za nimi!" (Łk 21:8, BW)

#9 mirek

mirek

    Elita forum (> 1000)

  • Członkowie
  • PipPipPipPip
  • 3184 Postów

Napisano 2009-04-05, godz. 12:06

Oto co na temat wersetu z Kol 2:9 ma do powiedzenia jeszcze Robert H. Countess w swojej słynnej książce (strony 96-99).

Dołączona grafika

Dołączona grafika

Dołączona grafika
On zaś rzekł: Baczcie, by nie dać się zmylić. Wielu bowiem przyjdzie w imieniu moim, mówiąc: Ja jestem, i: Czas się przybliżył. Nie idźcie za nimi!" (Łk 21:8, BW)

#10 mirek

mirek

    Elita forum (> 1000)

  • Członkowie
  • PipPipPipPip
  • 3184 Postów

Napisano 2009-04-21, godz. 06:52

W jednym z postów wyżej omawiałem różnicę pomiędzy słowami THEOTES i THEIOTES. Oto co na ten temat ma do powiedzenia jeszcze Richard C. Trench w swoim "Słowniku Synonimów Nowego Testamentu" (strony 7-10):

NEITHER of these words occurs more than once in the N. T.; θειοτης only at Rom. 1:20 (and once in the Apocrypha, Wisd. 18:9); θεοτης at Col. 2:9. We have rendered both by ‘Godhead;’ yet they must not be regarded as identical in meaning, nor even as two different forms of the same word, which in process of time have separated off from one another, and acquired different shades of significance. On the contrary, there is a real distinction between them, and one which grounds itself on their different derivations; θεοτης being from Θεος, and θειοτης, not from το θειον, which is nearly though not quite equivalent to Θεος, but from the adjective θειος.

Comparing the two passages where they severally occur, we shall at once perceive the fitness of the employment of one word in one, of the other in the other. In the first (Rom. 1:20) St. Paul is declaring how much of God may be known from the revelation of Himself which He has made in nature, from those vestiges of Himself which men may everywhere trace in the world around them. Yet it is not the personal God whom any man may learn to know by these aids: He can be known only by the revelation of Himself in his Son; but only his divine attributes, his majesty and glory. This Theophylact feels, who on Romans 1:20 gives μεγαλειοτης as equivalent to θειοτης; and it is not to be doubted that St. Paul uses this vaguer, more abstract, and less personal word, just because he would affirm that men may know God’s power and majesty, his θεια δυναμις (2 Pet. 1:3), from his works; but would not imply that they may know Himself from these, or from anything short of the revelation of his Eternal Word.1 Motives not dissimilar induce him to use το θειον rather than ο θεος in addressing the Athenians on Mars’ Hill (Acts 17:29).

But in the second passage (Col. 2:9) St. Paul is declaring that in the Son there dwells all the fulness of absolute Godhead; they were no mere rays of divine glory which gilded Him, lighting up his person for a season and with a splendour not his own; but He was, and is, absolute and perfect God; and the Apostle uses θεοτης to express this essential and personal Godhead of the Son; in the words of Augustine (De Civ. Dei, vii. 1): ‘Status ejus qui sit Deus.’ Thus Beza rightly: ‘Non dicit: την θειοτητα, i.e. divinitatem, sed την θεοτητα, i.e. deitatem, ut magis etiam expresse loquatur; . . . η θειοτης attributa videtur potius quam naturam ipsam declarare.’ And Bengel: ‘Non modo divinae virtutes, sed ipsa divina natura.’ De Wette has sought to express the distinction in his German translation, rendering θειοτης by ‘Göttlichkeit,’ and θεοτης by ‘Gottheit.’

There have not been wanting those who have denied that any such distinction was intended by St. Paul; and they rest this denial on the assumption that no such difference between the forces of the two words can be satisfactorily made out. But, even supposing that such a difference could not be shown in classical Greek, this of itself would be in no way decisive on the matter. The Gospel of Christ might for all this put into words, and again draw out from them, new forces, evolve latent distinctions, which those who hitherto employed the words may not have required, but which had become necessary now. And that this distinction between ‘deity’ and ‘divinity,’ if I may use these words to represent severally θεοτης and θειοτης, is one which would be strongly felt, and which therefore would seek its utterance in Christian theology, of this we have signal proof in the fact that the Latin Christian writers were not satisfied with ‘divinitas,’ which they found ready to their hand in the writings of Cicero and others; and which they sometimes were content to use (see Piper, Theol. Stud. u. Krit. 1875, p. 79 sqq.); but themselves coined ‘deitas’ as the only adequate Latin representative of the Greek θεοτης. We have Augustine’s express testimony to the fact (De Civ. Dei, vii. 1). ‘Hanc divinitatem, vel ut sic dixerim deitatem; nam et hoc verbo uti jam nostros non piget, ut de Graeco expressius transferant id quod illi θεοτητα appellant, &c.;’ cf. x. 1, 2. But not to urge this, nor yet the different etymologies of the words, that one is το ειναι τινα θεον, the other το ειναι τινα [or τι] θειον, which so clearly point to this difference in their meanings, examples, so far as they can be adduced, go to support the same. Both θεοτης and θειοτης, as in general the abstract words in every language, are of late introduction; and one of them, θεοτης, is extremely rare. Indeed, only two examples of it from classical Greek have hitherto been brought, forward, one from Lucian (Icarom. 9); the other from Plutarch (De Def. Orac. 10): ουτως εκ μεν ανθρωπων εις ηρωας, εκ δε ηρωων εις δαιμονας, αι βελτιονες ψυχαι την μεταβολην λαμβανουσιν. εκ δε δαιμονων ολυγαι μεν ετι χρονω πολλω δι' αρετης καθαρθεισαι πανταπασι θεοτητος μετεσχον: but to these a third, that also from Plutarch (De Isid. et Osir. 22), may be added. In all of these it expresses, in agreement with the view here asserted, Godhead in the absolute sense, or at all events in as absolute a sense as the heathen could conceive it. Θειοτης is a very much commoner word; and its employment everywhere bears out the distinction here drawn. There is ever a manifestation of the divine, of some divine attributes, in that to which θειοτης is attributed, but never absolute essential Deity. Thus Lucian (De Cal. 17) attributes θειοτης to Hephaestion, when after his death Alexander would have raised him to the rank of a god; and Plutarch speaks of the θειοτης της ψυχης, De Plac. Phil. v. 1; cf. De Is. et Os. 2; Sull. 6; with various other passages to the like effect.

It may be observed, in conclusion, that whether this distinction was intended, as I am fully persuaded it was, by St. Paul or not, it established itself firmly in the later theological language of the Church—the Greek Fathers using never θειοτης, but always θεοτης, as alone adequately expressing the essential Godhead of the Three several Persons in the Holy Trinity.

--------------------------------------------------------------------------------

1 Cicero (Tusc. i. 13): ‘Multi de Diis prava sentiunt; omnes tamen esse vim et naturam divinam arbitrantur.’


Dołączona grafika
On zaś rzekł: Baczcie, by nie dać się zmylić. Wielu bowiem przyjdzie w imieniu moim, mówiąc: Ja jestem, i: Czas się przybliżył. Nie idźcie za nimi!" (Łk 21:8, BW)




Użytkownicy przeglądający ten temat: 0

0 użytkowników, 0 gości, 0 anonimowych